داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت لغمان
لغمان یکی از
ولایات شرقی کشور است و مرکز آن مهترلام میباشد، مساحت این ولایت 3843 کیلومتر
مربع است و در ارتفاع 772 متر از سطح بهر موقعیت دارد. مهتر لام در 100 کیلو
متری شرق کابل در بین دو داریا به وجود آمده است.
شاخص های محیط طبیعی لغمان:
لغمان منطقه ای کوهستانی است و جریان دایمی دریاهای آن به زیبایی این ولایت می افزاید و دریا علیشنگ و علینگار ولایت را سرسبز ساخته اند. این ولایت بیش از 100 هزار هکتار جنگلات کوهی خودرو ارچه ، نشتر ،بلوط ،چنار ، درخت کاج میوه جلغوزه گران بها و نیز 20 هزار هکتار زمین زراعتی آبی دارد.
اقلیم آب وهوای ولایت
لغمان نظر به موقیعت نواحی آن مختلف است،آب هوای مرکزی لغمان نیمه گرم سیراست و
تابستان گرم و زمستان معتدل دارد و آب هوای شرق وشمال آن ازوزش باران های مونسی
هند در تابستان مستفید می گردد، تابستان گرم و در زمستان کوه شمال و شرق آن زیر
تاثیر جبه سایبریا قرار می گیرد، برف باری های زیاد دارد.
نواحی شرق و شمال لغمان تباستان خیلی گوار و درجه
حرارت از 35 تا 40 درجه سانتی گراد بالا می رود و در زمستان در حدود منفی 15-
درجه سانتی گراد می رسد.
لغمان سه دریاچه « حوض» سرکوهی یخبندان دارد که دریا علیشنگ وعلینگار از آنها سرچشمه میگرد ، و در طبیعت اطراف دریاچه ها دو نوع بزکوهی مارخور در طول گرما چرا دارند و این بز ها در زمستان درداخل جنگل ها زیست می نمایند.
شاخص های محیط اجتماعی لغمان:
ولایت لغمان زمانی جز کابلستان باستانی وازقدیم شاداب بوده است واکثر زمین های زراعتی باغت آن با تمدن کاریز سیستم ابراسانی ، آبیاری دومان هخامنشیان صفاریی یان ، سامانی یان ،غوری یان ، بابریان هنوزم موجود است.
مهتر لام شهرباسانی مرکز
ولایت لغمان است که کلمه مهترلام در فار سی به معنای بزرگ ، پیشوا ، یا رییس ،
سرور ، سردار ، سردسته و مهترقوم و ریش سفید قامت خمیده را گویند.
فروسی . که ارجاسب را بود مهتر پسر – به خورشید
تابان برآورد سر.
بیهقی . خنک انکس را کوچاکر چاکرت بود – چاکر
چاکرت از میر خراسان مهتر.
ولایت لغمان یک ولایت سرسبز است که بیش از 80 در
صد مردم این ولایت کشاورز « زراعت پیشه ، باغ دار و چاوا دار » پیشه میباشد.
در این ولایت 20 هزار هکتار زمین آبی موجود است
که از جمله 20 هزار هکتار زمین آبی سالانه 13 هزاز هکتار آن زیر کشت برنج
است،اما تسهیلات پروس برنج در این ولایت وجود ندارد. محصولات نارنج مالته لیمو
کینو پیدا میشود.
چند کانال مدرن آبیار ی 7 باب ذخیره آب زراعتی
117 شبکه گوناگون آبیاری جهت سهولت آفرینی دهقانان در دست رسی به آب وبهتر شدن
کیفیت حاصلات موجود است.
تنها 42 درصد مردم لغمان از بند برق نغلو به
روشنایی برق دسترسی دارند.یک بیمارستان وحدود 42 درمانماگاه دراین ولایت
باستانی موجود است. یک فابریکه کوچک چپلک سازی ، چندفابریکه کوچک نجاری و تولید
روب و کا کولا در این ولایت فعالیت دارد. در این ولایت در حدود 291 باب مکتب
وجودارد که از جمع آن 119 باب لیسه و متباقی ومتوسطه میباشد. چهار باب لیسه
زراعتی، یک تخنیکم ،یک دار العلوم دو انستتوت یک یک دانشگاه دولتی و
دارالمعلمین مرکزی در این ولایت فعالیت دارد.
شاخص های محیط مصنوعی
لغمان:
در این ولایت یک فابریکه کوچک چپلک سازی ،
چندفابریکه کوچک نجاری و تولید روب و کا کولا فعالیت دارد بازسازی برخی محلات
مهم وقیریزی سرک نواحی آن صورت گرفته است.
ولایت لغمان دارای 20 هزار هکتار زمین زراعتی است
که در 13 هزار هکتار آن شالی کشت میشود. با طرح پروژ های تغییر اقلیم « اعمار
سیستم ابرسانی، آبیاری » در این ولایت آب مورد نیاز دهاقین را برای زمین های
زراعتی فراهم نموده وکمبود آب آنان را مرفوع خواهد ساخت. بند برق وطن گتو ایجاد
شده است ودر صورتیکه به بهر برداری رسمی سپرده شود به رفع کمبود آب دهاقین کمک
شایان خواهد کرد وتعین زمان آبیاری ازطرف متخصصن آبیاری برای هرکشت غلات ونبات
باید درنظرگرفت ، اصراف درآب به ضرر زمین تمام می شود.
ایجاد سبزخانه در محیط مناطق نیمه گرمسیر ولایت
لغمان طبق گزارش سازمان محافظت محیط زیست ملل متحد گاز های گلخانه یی ازاثر
فعالیت سبز خانه علاوه بر تهد ید سلامت اهالی محل فعالیت آنها می تواند باعث به
خطر افتادن امنیت ملی کشورهای که ذخیره منابع آبی آنها از برفچال های و یخچالها
طبیعی است می شود.
شاخص های آینده انکشاف لغمان:
در مرکز و مناطق جنوب و جنوب غرب ولایت لغمان نباتات فامیل ستروس از مالته ، کینو ، نارنج ، نشکر خوب می رویند . به سبب اینکه آب وهوا این مناطق خیلی گرم وزمستان بدون برف باری و معتدل و نیمه گرمسیر است و این نوع آب هوا شرایط خوب برای کشت و رشد خرما دراین نقاط مسیر است دارند.
1- ولایت لغمان از نظر آب های شیرین یکی از ولایات غنی به حساب می آید که درصورت انسجام آب و مهار دریا هایخروشان آن بوسیله ساخت کاسه بند کاسه بندهای کوچه ذخیرخوی آب را در داخل دره های طویل می توان کنترول ونگهداری کردودرایام فصل گرما جهت آبیاری به دسترس دهاقین از کاسه بند ها به وسیله کانال ،نهر، لوله های آب گذران بدون ضایع به کشت زار به دسترس دهقانان رسند وآینده ای درخشان را برای مردم لغمان موثر کرد.
2- بخاطر در اختیار گرفتن نیاز بازار داخل کشور باغ های درخت خرما را در ولایت لغمان که شرایط احداث آن موجود است بطور کلی لغمان دارای آب وافر است و از رشد خوب وثمر دهی بالایی برخور دار است و درخت خرما در زماستان معتدیل وتابستان گرم وخشک برای رسیدن میوه خرما میباشد.
3-
فعالیت سبز خانه نیمه گرم سیر « مرکز لغمان و
نواحی جنوب وجنوب غرب » علاوه بر تهد ید سلامت اهالی محل فعالیت آنها می تواند
باعث به خطر افتادن امنیت ملی کشورهای که ذخیره منابع آبی آنها از برفچال های و
یخچالها طبیعی است می شود.
به بابت آن که جریان دریاهای خروشان ما در دره ها
ی شاداب می گذرد از همین قلل یخچالی سیر آب می شوند و اگر بی توجهی از طرف
ادارات مسئول در محل های احداث ساخت سبزخانه ها صورت گیرد ، خدا ناخواسته
انقدرخطرناک خواهد بود که نمی توان به آن به فکر د.
4 - در این ولایت 13هزار هکتار زمین سالانه زیر کشت برنج و ضرور است که وزارت زراعت به ایجاد کار خانه پرسس برنج دراین ولایت اقدام نمایند. ایجاد کارخانه سبب بهبود فرصت های کاری و افزایش درآمد های اقتصادی و زمینه برای انکشاف و رفاه اجتماعی برای ولایت خواهد شد.
هموطنان این رساله اندیشه
مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت لغمان است اگر قابل نقد است نقد کننید به
نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت
حادث خیز طبیعی خواهشمندم در پای این مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع
برای مدیریت سیلاب ها آن و شاخص آینده انکشاف ولایت لغمان که حکومت توجه لازم
به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما
نماید.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده »
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع:
.اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل.
. شناسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل.
یاداشت های تحقیقاتی دوره
داکتری من سالهای 1991 الی 1995
. جغرافیه ولایات افغانستان – داکتر غلام جیلانی
عارض – کابل -1379 شمسی
بالا
بازگشت