الحاج عبدالواحد سيدی

باز شناسی افغانستان

برتری دیرینه بلخ و پیکار شاهان افغان در ترکستان صغیر

حصه دوم – جلد یازدهم-بخش یکصدوبیست ویکم

فصل دهم - بحث دوم

عبدالرحمن خان و تورکستان افغانی،(1888-1892)

مطمئناً هرگاه قرار باشد افغانستان مانند یک حکومت ملی باقی بماند و سرنوشت مشابه یوگوسلاویای آسیای مرکزی را نداشته باشد، همه جوانب بحران کنونی، زود یا دیر، باید این موضوع را اذعان نموده کفاره این میراث وحشتناک را با بخشیدن و بخشوده شدن بپردازند.

بر گرفته از متن

بی‌رحمی‌های تورکستان،^[1] 1888-1892

اژدهای خفته نباید بیدار شود

تعبیری که نمایانگر مصیبت  های بی کران  ترکستان صغیر در زمان زمامداری سلطان بی رحم از تبار محمد زایی (بارکزایی) ها ، مخصوصاْ  پس از ناکامی شورش سردار محمد اسحاق خان فرزند  محمد  عظیم خان ، پسر کاکای امیر  ستمگرعبدالرحمن خان ، رخداد که یکبار دیگر باعث ایجاد فاجعه  های  شد که ریشه تنفر  نژادی  و قومی  را در سال  های سلطنت  محمد نادر  شاه مخصوصاْ در نیمه اول قرن بیستم ، بر جسته گردانید که  در سالهای (۱۸۸۸-۱۸۹۲) توسط عبدالرحمن خان کاشته شد. از آنجا که این موضوع  فوق العاده  حساس است ما باید بخاطر رفاه تمام اقوام ایکه در تاریکی مظلومیت های تاریخی  ناشی از حس بیش خواهی و خود خواهی اقوام حاکم میباشد ، نگذاریم یکبار دیگر  عناصری که از دکترین  شاهان  محمد زایی خود کامه که، خود  را یک سر و گردن بنام میان تهی پشتونیزم ،از سایر مردم بلند تر میدانند ، به این بازی  های شوم و بویناک ، پشتونیزه سازی  تباری شان ادامه دهند تا نشود که این اژدهای خفته بیدار گردد و مجریان خود را  یکسره ببلعد. اگر مشکل از سر گرفته شود «مشکل» نه می‌میرد و نه آرام می‌شود ، بلکه مانند یک عده خبیثه پیکر و آرامش  مردم اعم از تمام تبار  ها را نابود  میسازد [ویرستار]

تاریخ تورکستان صغیر بدون سلسله وقایع رنج‌هایی که به مردم این ولایت پس از ناکامی شورش اسحاق خان تحمیل گردید تکمیل نخواهد بود، زیرا داستان‌های آن دوره وحشت، نسل به نسل انتقال یافته و تا هنوز در خاطرات مردم ولایت (منظور میمنه است که حاکمان مینگ در آن حکمرانی  میکردند.) زنده است. و نه کسی بدون در نظر داشتن بی‌رحمی‌های که در آن دوره رخداد ادعای آشنایی با افغانستان معاصر را کرده می‌تواند، زیرا ریشه‌های تنفر نژادی و قومی که در سال‌های اخیر برجسته گردید در آن زمان کاشته شد. با وجود این، تلاش برای نوشتن در باره روزهای تاریک1888-1891 خطر اتهام سمت‌گیری نژادی یا سیاسی را در قبال دارد، چون که این موضوع در افغانستان فوق‌العاده حساس است. در واقع کسان زیادی باور دارند که "اژدهای خفته را نباید بیدار کرد."

دشواری البته در این است که "مشکل" نه می‌میرد و نه آرام می‌شود، زیرا در زیر منازعات کنونی کشور میراث فرهنگی و قومی سرکوب خفته است که با وجود تلاش‌های وانمود ساختن به طرز دیگر از سوی مورخان غربی، مهم‌ترین میراث زمامداری عبدالرحمن خان است. برای درک مناسب زمان حاضر، بازرسی گذشته، زخم‌ها و همه چیز حتمی است. مطمئناً هرگاه قرار باشد افغانستان مانند یک حکومت ملی باقی بماند و سرنوشت مشابه یوگوسلاویای آسیای مرکزی را نداشته باشد، همه جوانب بحران کنونی، زود یا دیر، باید این موضوع را اذعان نموده کفاره این میراث وحشتناک را با بخشیدن و بخشوده شدن بپردازند.

لذا، تنها افغانها نیستند که باید تدریجاْ واقعیت این دوره ناخوشایند از نظر اخلاقی را در تاریخ شان بپذیرند.  دانشمندان غربی که از کند و کاو در باره موضوع ناراحت‌کننده بی رحمی‌های امیر(عبدالرحمن خان) ، اجتناب نموده‌اند، باید برخورد انتقادی جدی را با تاریخ‌های رسمی انگلیس‌ها و سایر انتشارات در باره افغانستان آغاز نمایند. این به ویژه در مورد امارت عبدالرحمن خان بکار گرفته شود، زیرا بیشتر مواد "خالصه دولت" چاپ‌شده در زمان زمامداری او یا بعد ازان شدیداً از سوی مقامات انگلیس سانسور شده بود و یا توسط آن‌هایی که نقش مهمی را در طرح یا تطبیق سیاست دولت بازی نموده‌اند نوشته شده است. همین طور این کارها در کمترین سمت‌گیری و در بدترین حالت، تبلیغات   طرح‌شده برای توجیه یا برایت دادن (پاک شدن از عیب) سیاست برتانیه در آسیای مرکزی و جهت ترسیم متحد "ما" عبدالرحمن خان در بهترین شکل ممکن بود.

 مورخان، افغان و غربی، یا اینکه تلاش نموده‌اند از حقایق ناخوشایند "زمامداری وحشت" گریز نمایند^[2]یا اشاره گذری به سرکوبی‌های که در طول زمامداری عبدالرحمن خان رخداد نموده‌اند، در عوض ترجیح داده‌اند بالای معرفی "اصلاحات" بنیادی افغانستان معاصر تمرکز نموده‌اند. انتقام‌گیری‌ها از تورکستان و تاثرات آن‌ها، هرچند به ندرت از سوی محققان غربی بحث شده است، آن‌ها مطمئناً هنگام ارزیابی زمامداری امیر در انکشاف افغانستان مدرن در نظر نگرفته‌اند. کاکر (1971) چند پراگراف را در پایان فصل مربوط به شورش اسحاق خان وقف نموده است اما بالای ارقام غیررسمی غیرقابل‌اعتماد در مورد آن‌هایی که زندانی یا اعدام شدند بیشتر متکی است. خیلی کم در باره چگونگی کشته شدن این افراد، رنج‌ها و شرایطی که از سوی زندانیان تحمل گردید یا پیامدهای اقتصادی و مردم نگاری که سیاست امیر به آن منتج گردید گفته شده است. اما در مورد قیام هزاره‌ها (1891-1893)، کاکر بیشتر معلومات می‌دهد و از عهده رسیدگی به موضوع بی‌رحمی‌ها علیه جمعیت شیعه افغانستان می برآید.

کاکر اساس احصائیه خود را بالای حرف‌های خود امیر به سردار عطاالله خان، وکیل کابل گذاشته می‌گوید  که در اواخر 1890 یک هزار تن به قتل رسید و 5400 تن از سبب سهم گیری در شورش اسحاق خان زندانی گردیدند (کاکر 1971، 155).^[3] اما در کم کردن این رقم کاکر اشتباهاً ادعا می‌نماید که "افراد بدون نفوذ بخشیده شدند" (کاکر 1971، 155). این رقم اعدام یک هزار تن رقمی بود که امیر یک سال قبل در پاسخ به نامه وایسرای هند ارائه نمود که نگرانی خود را در باره گزارش‌های مکرر ارتکاب بی‌رحمی‌های از سوی دوست و متحد برتانیه در تورکستان افغانی ابراز نموده بود. همین گونه بالای این ارقام اعتماد شده نمی‌تواند، که برای کاستن اضطراب برتانیه در زمانی که روابط افغان-انگلیس زیر کشیدگی فراوان بود. گریسباخ بیشتر به منبع ابتدایی عینی،ادعا نمود که در اوایل 1889 تعداد اعدام‌های "اخیر" ( مثلاً پس از  آمدن امیر در تورکستان افغانی) بین 400 تا 500 تن شمار نمود، ^[4]درحالی‌که مارتین (ص 157) که در سال‌های بعدی زمامداری عبدالرحمن خان در کابل زندگی نمود  می‌گوید که در جریان بیست و یک سال زمامداری یک صد هزار تن-حد اوسط 5000 تن هر سال- از نظر قضایی اعدام گردیدند. هرگاه گزارش‌های استخباراتی هفته وار خبر نویس‌های محلی برتانیه را که در این دوره از کابل، مزار شریف، هرات و قندهار فرستاده‌ شده‌اند؛ یادداشت‌های سری چاپ ‌نشده در باره قساوت‌ها توسط گریسباخ و دگروال واربرتن؛[5]اوراق خصوصی لیلیاس هاملتن و تا حدی ناول چاپ‌ نشده او، قدرتی که در تاریکی می‌خزد، ^[6] را که بر چشمدیدها و تجارب خودش از "زمامداری وحشت" در کابل استوار بود، با دقت ارزیابی نماییم، شواهد قوی برای تأیید این باور که رقم کشته‌ها به هزاران تن می‌رسد به دست می‌آید.

دیدیم که انتقام‌گیری حتی قبل از پیروزی غزنی گک با اعدام خسر اسحاق خان، نجم الدین خان و دلاور خان از دوآب و سایر رهبران هزاره چگونه آغاز شد.در اواخر سپتمبر 1888 وکیل کابل گزارش داد که هفتاد تن از اقارب و خدمتکاران اسحاق خان قبلاً در کابل در زندان‌اند.[7] هنگامی که با امیر به سوی مزار شریف حرکت نمود گریسباخ ثبت نمود که صدها زندانی از تورکستان افغانی، عمدتاً افسران و سربازان، اسیرشده در غزنی گک شروع به رسیدن در اردوگاه امیر نمودند.[8] وقتی عبدالرحمن خان بامیان را ترک نمود شمار این زندانی‌ها با هزاره‌های بیجا شده و بی‌نوا به هزارها تن افزایش یافته بود، تعداد زیاد آن‌ها در جریان تبعید شدن مردند یا قتل‌عام گردیدند. گروه‌هایی از زندانیان از گردن باهمدیگر به زنجیر بسته شدند و در دسته‌های بیست نفری مسلسل دو تا سه صدی در هر بار به کابل فرستاده شدند. وقتی در اواسط 1889 بالأخره گریسباخ مزار شریف را ترک گفت اکثریت افسران و احوالداران اردوی اسحاق خان دستگیرشده و برای نابود ساختن به پایتخت فرستاده بودند، زیرا امیر  خرافی بود و نمی‌خواست آن‌ها را در نزدیک زیارت مقدس علی به قتل برساند. با وجود این، در زمستان 1888/9 گریسباخ ثبت نمود که بین هشتاد تا یک صد تن تنها در زیارت شهر به قتل رسید.[9]

با رسیدن سال نو مسیحی "زمامداری وحشت" در نوسان کامل بود و به دور از محدوده افسران و سربازان عمدتاً پشتون گسترش یافته بود که به شورش پیوسته بودند. تنها در تورکستان افغانی حدود چهار صد تن در زندان بود.[10] در خبرنامه 15 جنوری 1889 وکیل کابل (سردار عطاالله) که با امیر در طول این دوره مورد سوال در مزار شریف بود، نوشت که "از آمدن ما به این سو تمام آهنگران شهر شب و روز مصروف ساختن زولانه بودند." [11]تنها در مارچ چهار تا پنج صد زندانی به شمول 350 افسر که در اردوی اسحاق خان خدمت نموده بودند به کابل فرستاده شدند.[12] در پایان ماه می خبر نویس هرات ادعا نمود که هشت هزار زندانی قبلاً به کابل رسیده است،[13]اگرچه کمی بعدتر منشی کابل گزارش داد که تنها 4500 تن در زندان‌های کابل اند.[14] اما جریان آمدن محکومین در طول بهار و تابستان 1889 ادامه یافت. (بطور میانگین در هر روز در ماه می 156 زندانی-مرد، زن و اطفال-از تورکستان افغانی به کابل می رسید.[15] در پایان جون، طور اوسط روزانه 20 تا سی تن هنوز به پایتخت می‌رسید. گاهی این گروه بین 150 و 250تن در روز می‌رسید.[16]

در طول خزان و زمستان 1889/90 دستگیری صدها تن و این فرستادن اسیران با زنجیر به کابل ادامه یافت. این‌ها شامل سران اوزبیک میمنه و اندخوی، بزرگان شغنان، دهنه غوری و بغلان و دسته‌های بیشتر هزاره‌های شیخ علی و اعضای اردوی اسحاق خان بودند.[17] در آغاز 1890 یادداشت‌های روزانه پشاور ادعا نمود که افزون بر آن‌هایی که در زندان‌های کابل پژمرده بودند1980تن از طرفداران اسحاق خان در مزار شریف  نیز محبوس بودند.[18] کمی پیش تر، در 25 دسمبر 1889 کوتوال کابل به حبیب‌الله ولیعهد که در غیابت پدر سرپرست بود، دو لست زندانیان زیر مراقبت خود را ارائه نمود. هر لست "حدود سه یارد (yard، واحد اندازه‌گیری طول برابر ۹۱۴٫۴ میلی‌متر یا ۳ فوت است؛ و هر فوت برابر با ۱۲ اینچ می‌باشد. هر اینچ برابر با ۲۵٫۴ میلی‌متر است.وکی پیدیای انگلیسی  ) دراز بود."[19]

با پر شدن زندان‌های کابل امیر محکومین را به قندهار فرستاد.[20] در آخر می 1890، وکیل کابل ثبت نمود که 5400 زندانی در تورکستان افغانی به کابل، 1200 به قندهار و 500 تن به هرات "فرستاده شد".[21] به تعقیب این‌ها 700 تن دیگر به شمول اقارب اسحاق خان و ساکنان تاشقورغان و بدخشان آمدند.[22] بعدتر این به رقم بالاتر تجدید گردید. طبق اطلاعات دست اول، تا آگست 1890 تنها محکومین زندان‌های کابل کمتر از 14 هزارتن نبود.[23] در پایان 1891 به این رقم حد اقل دو هزارتن اسیر دیگربآن افزوده شده بود.[24] شمار واقعی زندانیان مطمئناً نسبت به آنچه احصائیه ها ارائه می‌نماید، خیلی بیشتر بود، زیرا ارقام تنها مردان خانواده‌ها را در برمیگرفت وابستگان عموماً زنان و اطفال را که با آن‌ها نیز، زندانی‌شده بودند شامل نمی‌شد.[25] و نه این ارقام دربرگیرنده صدها تن افراد بی‌گناهی بود که از سبب عیادت دلسوزانه از اقارب خود دستگیر و زندانی‌شده بودند.[26] در بهار 1897، ایجنسی پشاور تنها جمعیت زندان‌های کابل را 18000 تن گزارش داد.[27]

تا جایی که شمار افرادی که مستقیماً از سبب سرکوب گری در تورکستان افغانی اعدام گردیدند مطرح است، این رقم حدود ده هزار است تا یک هزار. اگرچه وکیل کابل تخمین‌هایی را در باره آن‌هایی که کشته شدند به دست نمی‌دهد، یادداشت‌های هفتگی اشاره‌های مکرر درباره افراد یا گروه‌های مردم می‌نماید که به ویژه طور فجیعی کشته شدند. در طول 21 ماه از سپتمبر 1888 تا می 1891 یادداشت‌های روزانه کابل و مزار اعدام دست کم 700 تن را (در روز) ثبت می‌نماید (در ادامه جدول را نگاه کنید).این رقم اما نوک یک کوه یخ بزرگ است زیرا شماری زیادی کشته می‌شدند که ثبت نمودن تراژیدی هر یک ناممکن بود. کم از کم از اوایل جنوری 1889 خبر نویس کابل از مزار شریف نوشت که "هر خانه عزادار است."[28] (اگر این  گزارش راست باشد و مبالغه ای در کار نباشد امکان دارد تعداد واقعی کشته شدگان شاید از هزار درصد نیز تجاور نماید ، یعنی از گاو عدود به شمار آمده است . (ویرستار))

درحالی‌که در 28 اکتوبر 1888، عبدالرحمن خان تنها در چاریکار در یک روز حدود پنجاه تن را به مرگ محکوم نمود.[29] در جریان زمستان و بهار 1888/9 گریسباخ ثبت می‌نماید که او شخصاً می‌دانست که بین 80 تا 100 تن تنها در مزار به قتل رسیدند. "تعداد بیشتری" در مناطق دیگر اعدام گردیدند.[30] در اواسط جون 1889 منشی کابل ادعا نمود که هر شب ده تن در میدانی پشت قلعه بالا حصار به قتل می‌رسد، درحالی‌که دیگران در تپه‌های سیاه سنگ زیر خاک دفن گردیدند. تنها در شب 19 جون، هشت زندانی اوزبیک، پشتون و دیگران اقوام سپاهی‌های کوتوال قطعه‌قطعه شدند و سی و یک تن دیگر نیز به مرگ محکوم گردیدند.[31] در همین ماه، گریسباخ هنگام عبور از کابل به سوی هند، کشف نمود که "تعداد زیاد" زندانیان قبلاً کشته‌شده‌اند و "بقیه نیز از پی آن‌ها فرستاده می‌شوند." ^[32] هر روز، به استثنای پنجشنبه و جمعه، سی اعدام در پایتخت افغان اجرا می‌شد.[33] در گزارش 29 جون 1889  منشی کابل ثبت نمود که سی تن دیگر در میدان کشتار پشت بالا حصار اعدام گردید.[34] در دو روز بعدی چهار افسر زندانی از اردوی بلخ به قتل رسانده شد و چشم‌های دوازده سید از کنر کشیده شد.[35] در طول ماه جولای، اعدام‌ها در زندان بدنام  سرای ذکریا به میزان چهار تا پنج تن در روز ادامه داشت.[36] در همین ماه، شاه مردان قلی مینگ باشی از میمنه نیز به قتل رسید (در بالا ببینید).[37] در 22 آگست 103 زندانی از تورکستان افغانی از  بدبختی در ساحه متروک ‌شده اقامتگاه کیوناری بیرون کشیده شدند و بقایای آن‌ها در گورهای دسته‌جمعی انداخته شد.[38] یک هفته بعد 15 تن دیگر نیز به جاودانگی پیوستند.[39]

همین طور خونریزی در طول خزان و زمستان 1889 ادامه یافت. در هرات، شماری از مقامات که به اسحاق خان مشو ره داده بودند سنگسار گردیدند،[40] کمی بعدتر شماری از سواره ‌نظام و افسران دیگر تورکستان افغانی در پایتخت پایان زندگی را دیدند.[41] در 10 اکتوبر 1889 شماری از ارباب‌های میمنه که به قسم گروگان برای رویه نیک محمد شریف خان به کابل فرستاده‌شده بودند، اعدام گردیدند.[42] ده روز بعد، بیست تن دیگر از زندانیان تورکستان به دار آویخته شدند.[43] در پایان سال یادداشت‌های روزانه پشاور، احتمالاً بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی گریسباخ، گزارش داد که امیر هفته سه بار ملاقات دربار داشت، در جریان آن کم از کم بیست تن را به مرگ‌های وحشتناک مختلف محکوم می‌نمود.[44] در بهار 1890 هفده نویسنده، "افراد مهم" در تورکستان افغانی با امر مستقیم امیر اعدام گردیدند.[45] کمی قبل از برگشت عبدالرحمن خان به کابل، 86 زندانی محکوم به دار زدن یا فشردن گلو شدند. در جریان هفته اول جون 1890، چهار تا پنج شخص هر شب اشد مجازات را تجربه می‌نمودند.[46] در آگست عبدالرحمن خان بار دیگر در چنگ مریضی مخوف (لی 1991 الف، 215-6)،[47] به کابل برگشت اما با وجود اینکه شماری از زندانیان اکثراً زنان را پس از ضمانت[48]آزاد ساخت، کشتار در طول زمستان 1890/91 ادامه یافت زیرا او به واقعاتی رسیدگی می‌نمود که تا برگشتن او به تعویق انداخته شده بود.[49]

جدول ثبت اعدام‌ها و زندانیان، 1888-1891.

منابع: آن کی وی تی، کی ام، اچ آن ال، پی سی دی، گریسباخ 1889، واربرتن 1889.

در عقب این احصائیه ترسناک حتی ارقام وحشتناک‌تری پنهان بود.صدها تن مخفیانه اعدام‌شده بودند تا از انتقام‌گیری جلوگیری گردد یا از خشم طوایف اجتناب گردد (مارتین، 190-1).

صدها زندانی دیگر زنده نماندند تا بر سر چوبه‌های دار بمیرند، زیرا شیوع محرقه، کولرا یا سایر بیماری‌های مکروبی زندان‌های بوی ناک و غیر صحی را تصفیه نمود و صدها زندانی را به سوی جاودانگی برد(مارتین، 302-3).[50] سایرین به دست دهندگان امیر از بین رفتند.[51] قبلاً دیده شد که چگونه در جریان جابجایی اجباری هزاره‌های شیخ علی و سایر قبایل، افراد مریض، خسته و مسن اغلب قتل‌عام شدند یا در کنار رها شدند تا از بین بروند. شماری از دستگیرشدگان از سبب مسموم شدن عمدی غذایشان توسط کوتوال کابل، کشته شدند که مستقیماً زیر فرمان امیر عمل می‌نمود.[52] در جولای 1889 منشی کابل گزارش داد که سی تا چهل تن فراری پناهنده هر هفته به این شکل نابود می‌گردید.[53]

در میان آن‌هایی که احتمالاً به این روش کشته شدند، ایشان اوراق، پیر گوهری که عامل اصلی مقاومت تورکستان صغیر در مقابل افغانستان سازی برای بیش از چهل سال، نیز شامل بود.[54] عبدالرحمن خان با درک اینکه ناپدید شدن ناگهانی ایشان اوراق منجر به مشکلات بیشتر در تورکستان افغانی خواهد گردید که ایشان اوراق را لایق ستایش بزرگ می‌پنداشتند، بالأخره میت را به خانواده او داد که در پهلوی برادرش ایشان صدور در دروازه قبادیان مزار شریف دفن گردید (پلیت 8).[55]  

برای افزودن به وحشت آن روزها، و در نقض مستقیم قوانین شرعی به نظر می‌رسد امیر از فکر کردن درباره روش‌های اعدام "غیرانسانی و شیطانی" [56]لذت می‌برد که در نظر اروپایی‌ها خاطرات تفتیش عقاید اسپانیا را زنده می‌ساخت. نجم الدین همراه با شماری دیگر در جریان دو سال آینده، از سبب انداختن روغن داغ بالایشان از بین رفتند.[57] دیگران با میله توپ پرانده شدند،[58]در قفس‌ها انداخته شدند و گرسنه رها گردیدند،[59]از پاها بالای چوب‌ها آویزان گردیدند، با روش خاص اعضای بدن آن‌ها قطع گردید یا روده‌هایشان بیرون کشیده شد و اجساد آن‌ها به سگ‌ها انداخته شد.[60] شماری خفه گردیدند، گلوی شان فشرده یا بریده شد.[61]

در گزارش رسمی که به وایسرای ارائه شد گریسباخ به شماری از اعدام‌های "با روش وحشیانه خاص" اشاره می‌نماید.[62] در دو واقعه در زمستان 1889 شماری از زندانیان بیرون از محل اقامت امیر به پایه‌ها طناب‌پیچ (مصلوب)شدند و تامردن در هوای آزاد در آنجا باقی ماندند. یک مرد برای چهار روز زنده ماند وادار می‌گردید شکنجه را بیشتر تحمل نماید نگهبان با قبول خطر جانی ، از روی ترحم محکوم بدبخت را با دست‌های خود خفه نمود. شورشی دیگری هنگام طوفان برف به چوب دروازه نزدیک محل جلسات دربار امیر بسته شد و سطل‌های آب سرد بالایش ریخته می‌شد.[63] هفت تن دیگر بالای دیواری مصلوب گردیدند و روده‌های شان کشیده شد.  واقعه دیگر قابل "توجه خاص" مرد پیری بود که دو پسر، خواهرزاده و زنان او با اسحاق خان به بخارا فرار نموده بودند. اعضای باقی‌مانده خانواده دستگیر شدند و مرد پیر به دربار امیر آورده شد، در آنجا دهانش در مقابل جمع مقامات شکافته شد. او چند ساعت بعد درگذشت.[64]

گزارش دگروال رابرتن شماری از جزییات وحشتناک گریسباخ و گزارش‌های وکیل و منشی کابل را تأیید می‌نماید. اما او سرنوشت 120 مجاور مزار شریف احتمالاً متولی‌های زیارت علی و اعضای دیگر طایفه انصاری را برجسته می‌سازد که به خاطر دعا برای موفقیت اسحاق خان محکوم گردیدند. آن‌ها به کابل آورده شدند، در آنجا به چوبه‌های دار مراد خانه(مراد خانی) واقع منطقه قزیل باش ها در شهر کهنه نزدیک اسطبل امیر، در  گروه‌های 25 نفری در یک وقت برده شدند. آن‌ها را با طناب به تخته چار تراش بستند و با اره به دو نیم بریدند درحالی‌که هزاران ساکن شهر آن را تماشا می‌نمودند.[65]

وحشتناک‌تر از این قربانی شدن زنان و اطفال به خشم امیر بود، زیرا شمار زیاد اقارب زندانی‌ها همراه مردانشان به زندان انداخته می‌شدند. نمونه‌های برجسته شکنجه زنان و دختران یا سایر اشکال بدرفتاری موجود است. احتمالاً وحشتناک‌ترین مثالی که گریسباخ انتخاب نمود عبارت  از واقعه یک دختر 15 ساله است که به شکنجه با فانه محکوم گردید. هردو پای او با طناب به ستون چوبی دارای شکاف که در زمین فرو شده بود محکم بسته گردید. سپس فانه چوبی در شکاف گذاشته‌شده با چکش چوبی بزرگی کوبیده شد تا بالای طناب فشار بیاورد و عمیق‌تر در پاها فرو رفته در نهایت آن را از هم می‌پاشید.برای پنج روز دختر بدبخت این جان کندن مشقت‌بار را تحمل نمود و بالأخره آزاد گردید، پاها و زانوهای او درهم‌شکسته بود و دیگر قادر به راه رفتن نبود (گری، 268-9).[66] سایر زنانی که به دست امیر متحمل شکنجه شدند شامل زنان سرهنگ محمد بیگ بودند که شدیداً شکنجه شدند تا کجا بودن خزاین شوهر خود را فاش نمایند.[67]

"هزاران" زن دارای روابط مهم خانوادگی از تورکستان که جدا حجاب را رعایت می‌نمودند همراه با نوزادان و اطفال خورد شان به کابل فرستاده شدند، در سرای ذکریا ، خانه عمارتی در بازار مراد خانی؛ خانه سردار محمد عمر خان یا در دهمزنگ جابجا گردیدند.[68] هنگامی زندان‌ها از زندانیان انباشته شد، زنان زیادی وادار گردیدند زیر چادر در فضای آزاد زندگی نمایند.[69] زنان مجرد و دختران مقبول، قصدا از سایر زنان توسط پروانه خان کوتوال کابل جدا می‌گردیدند و به پری خانه فرستاده می‌شدند. آنجا به مصرف حکومت نگهداری می‌شدند و با پلو سایر غذاهای لذیذ تغذیه می‌شدند و "البسه گرانبها" برایشان داده می‌شد. مقامات رهبری حکومت رزیلانه به زندان (پریخانه) میامدند، یک یا دو زن را انتخاب می‌نمودند و مقاربت نامشروع با آن‌ها میداشتند.[70] در جون 1889 ده ماه پس از رسیدن اولین دسته زندانیان زن به پایتخت افغان، منشی کابل گزارش داد که از سبب این زناها روزانه چهار تا پنج زن ولادت می‌نمایند.[71] بعضی از این زنان بدبخت وادار می‌گردیدند تا طفل خود را سقط نمایند، در حال که دیگران شرمسار از ولادت اطفال نامشروع، نوزادان خود را زنده به گور می‌نمودند.[72]

یکی از تنبیه‌های وحشتناکی که امیر بالای دشمنانش وارد می‌نمود محکومیت آن‌ها به زندان ابد در سیاه‌چال، زیرزمینی ترسناک در بالا حصار بود که نظیر دخمه تاریک بخارا که کنولی و ستوارد قبل از اعدام زندانی بودند بود. حفرشده در کوهی که قلعه تاریخی کابل بالای آن بنا یافته بود، بدنه گودال با قطر 20 تا 25 فت به بیرون باز می‌شد. شخص محکوم در این دوزخ زنده پایین فرستاده می‌شد، جایی که اجساد متلاشی‌شده زندانیانی که جان داده بودند مانند شبح در حال پوسیدن  در کف آن افتیده بود. قربانیان بدبخت در عمق کثافت حشره خورده فرو می‌رفتند، در آنجا روزانه یک‌بار به خاطر رژیم گرسنگی تغذیه توسط سطلی که از بالا پایین می‌گردید می‌شدند. بیشتر کسانی که محکوم به این مرگ زنده بودند به زودی روان‌پریشی پیدا می‌کردند، زندگی خود را با زدن سر به دیوار دخمه خاتمه می‌دادند (مارتین، 149-50).[73] شمار کسانی که در این دخمه‌ها از بین رفتند ممکن نیست گفته شود. اما هنگامی که امیر حبیب‌الله به تخت نشست امر نمود زندانیان دخمه سیاه آزاد شوند، تنها سه تن زنده مانده بودند (مارتین، 150).

شرایط زندان تا حدی که ممکن بود خراب بود. زندان‌ها خانه‌های شخصی بودند، اغلب به اعضای حکومت تعلق داشت، یا سر ای‌هایی بودند که کلکین‌های آن مسدود بود و به دروازه آن‌ها قفل انداخته شده بود(مارتین، 149). در نتیجه، تدابیر حفظ الصحه برای نیازمندی‌های صدها تن زندانی کاملاً ناکافی بود. اتاق‌ها هرگز پاک نمی‌شد و هر نوع حشرات موذی رونق داشت.[74] اتاق‌ها به حدی مزدحم بود که اعضای آن به نوبت می‌خوابیدند. بسیاری‌ها ترجیح می‌دادند بیدار بمانند تا در آن کثافات بخوابند.[75] هرگاه این کافی بود، مردم با قطعه یا بریدن یک یا بیشتر دست یا پا جزا داده می‌شدند، اکثراً مجازات ها در اتاق آن‌ها یا در باغچه قابل دید به همه زندانیان عملی می‌گردید.[76] مارتین که دو فصل کتاب خود را به "زمامداری وحشت" امیر اختصاص داد (فصل 10 و 11) ادعا می‌نماید که تلاشی برای پاک نمودن کثافات موجود صورت نمی‌گرفت. او می‌نویسد که "دست‌ها وپاهای بریده شده....همراه با مرده هایکه اعضای آن‌ها قطع شده بودند در اطراف افتیده بود"، "بوی اجساد گندیده در سراسر محل متصاعد بود" (مارتین، 302-3). طبق تخمین او، 70 تا 80 در صد زندانیان از سبب تیفوس یا مرض‌های انتانی دیگر از بین رفتند (مارتین، 146). به تعقیب شورشی که شماری زیاد زندانیان تلاش نمودند زندان را شکسته فرار نمایند، وادار به پوشیدن البسه خاص با پتلونهای زرد، کلاه و کرتی آبی گردیدند. "هرگاه واقعیت در باره زندان‌های کابل به همه آشکار میبود" مارتین می‌نویسد در پایان زمامداری عبدالرحمن خان "کشورهای دیگر شاید باهم یکی شده برای متوقف ساختن چنین بربریت پافشاری می‌نمودند" (مارتین، 302-3).

با در نظر داشت کتلاگ وحشتناک بی‌رحمی‌ها، خیلی آسان است که در دام این باور افتید که "زمامداری وحشت" از سوی هر عضو خانواده محمد زی و اداره امیر صحه گذاشته‌شده بود. این تنها در رابطه به یک واقعه نبود، زیرا یادداشت‌های وکیل آشکار می‌سازد که مخفیانه همه اعضای ارشد حکومت و در واقع خانواده خود امیر تا آخر تلاش نمودند رنج‌های زندانیان و مجازات غیرعادلانه یا وحشیانه را که امیر هدایت داده بود بتوانند تخفیف دهند. در خزان 1889 پس از تولد پسری از یکی از زن‌های امیر عبدالرحمن خان، شهزاده خانم از فرصت بهره‌برداری عالی برای پیشکش نمودن موفقانه عرض حال شماری از زندانیان نمود.[77] در مارچ 1891، مادر حبیب‌الله امر آزادی شماری از زندانیان را به عهده گرفت. او همچنان به شوهرش شکایت نمود که او تا اندازه‌ای میرزاهای مشهور را تصفیه نموده است که اکنون به مشکل کسی مانده تا کار حکومت را پیش ببرد.[78]

حبیب‌الله نیز ظاهراً در غیابت پدرش در مزار شریف سرپرست امور کابل تعیین گردید تلاش نمود تا مجازات تعیین‌شده بالای اسیران تورکستان را معتدل یا باطل نماید و تفتیش مناسب، قضایی را در مورد گناه یا سایر حالات زندانیانی که از مزار شریف به پایتخت افغان فرستاده‌شده بودند، بنا نهاد. پرس و جوی او آشکار ساخت که با در نظر داشت اتهامات محکومین بی‌گناه بودند.[79] نگرانی ولیعهد برای کم ساختن ضربتی که بالای مردم وارد شده بود، منجر به عدم توافقاتی بین او وکوتوال کابل پروانه خان گردید خدمت گذار با اعتماد امیر که مسلماً اختیارات بیشتری نسبت به حبیب‌الله داشت.[80] اخبار اقدامات حبیب‌الله بدون شک به گوش عبدالرحمن خان رسید، به تندی پسرش را از سبب نرمش سرزنش نمود، امر نمود تا بیشتر از این در این امور مداخله ننماید، صرفاً اوامری را که از مزار می‌رسد بدون تعلل یا سوال آن را عملی نماید (لی 1991 الف، 217-8).[81] حبیب‌الله انتخاب کمی داشت، حتی مقام بالای او را از خشم و مجازات امیر معاف نمی‌ساخت.در واقع چند سال بعد عبدالرحمن خان پسرش را در محضر عام با امر نمودن برای توقیف در جریان ضیافتی برای اعضای طایفه محمد زی تحقیر نمود. دست‌هایش به پشت بسته شد، پادشاه آینده افغانستان پیشروی امیر به زور کشیده شد درحالی‌که باران دشنام و ناسزا را نثار می‌کرد. او از مجازات سیاه‌چال به مشکل فرار نمود اما امر گردید بقیه شب را در زندان بگذراند (لی 1991 الف، 221-3).[82] جای شکفتی نیست که اعضای حکومت و خانواده شاهی بیشتر مداخله نمی‌توانستند، زیرا فرشته مرگ که در آن روزهای دشوار در کمین افغانستان بود تفاوتی بین غلام یهود و طفل اول خانواده فرعون نمی‌توانست.

نه این درست است ادعا گردد که بی‌رحمی‌های تورکستان متوجه یک قوم یا گروه اجتماعی خاص بود و کاکر (1971، 155) حق‌به‌جانب نیست که بر اساس صرف یک گزارش وکیل برتانیه ادعا می‌نماید،[83]"مردم بی‌واسطه معاف گردیدند." خشم امیر بدون تبعیض نه تنها متوجه آن‌های بود که چالشی را متوجه مقام عالی او می‌نمودند بلکه علیه طوایف و قبایلی هم بود که امیرها و خان‌ها آن‌ها را اداره می‌نمودند.  واقعیت است که عبدالرحمن خان برای ریشه کن ساختن هسته‌های بعضی عناصر سلسله‌مراتب تورکستان افغانی تلاش نمود. یکی از اقدامات اولیه او نابود کردن افسران افغانی ای بود که در اردوی اسحاق خان خدمت نموده بودند، شمار زیاد آن در زمان شیرعلی خان و دوست‌محمد خان خدمت کرده بودند (بالا نگاه کنید همچنان کاکر 1971 ، 155). تصفیه اردو در تمام لواها از افسران تا سرباز ها گسترش یافت. گرچه منحل نمودن لواهای که برای اسحاق خان جنگیده بودند به خاطر منافع امنیتی ملی قابل توجیه باشد، اما امیر در آنجا متوقف نشد. حتی لواهایی که در جریان شورش به کابل وفادار مانده بودند تجزیه شدند و افسران آن‌ها اغلب کشته شدند یا به زندان رفتند. در میان مردمان بومی تورکستان افغانی سنگین‌ترین مشت‌های امیر بالای حامیان "برتری دیرینه" افتید که آن‌ها بزرگان و رهبران قبایل بودند که بیش‌ترین زمین و دارایی منطقه را صاحب بودند. اینکه آن‌ها اسحاق خان را حمایت نمودند یا خیر مطرح نبود، نظیر شاه مردان قلی مینگ باشی، جنرال عبدالقیوم خان اعضای گارنیزیون میمنه و شماری دیگر که برای امیر جنگیده بودند، به قیمت جانشان کشف گردیدند.

طوری که از لست بالا آشکار می‌گردد، انتقام‌گیری در برگیرنده همه گروه‌های قومی بود. در میان آن‌هایی که کشته شدند افغان‌هایی از قبایل مختلف به شمول سرداران بارکزی و محمد زی مانند نجم الدین خان شامل بودند. واقعه ناگوار قابل‌توجه خاص در جولای 1889 رخداد، هنگامی یکی از بزرگان نام گرفته نشده قبیله درانی که امیر را بالای شانه‌های خود هنگام طفولیتش حمل نموده بود، به امیر عبدالرحمن خان گفت که چرا مستمری حکومتی او متوقف شده است. به عوض پذیرفتن محترمانه لازم ریش‌سفید، امیر در محضر عام او را تحقیر نمود و به شکل فاحش و اهانت‌آمیزی عاق نمود احتمالاً در میان مسلمانان امیر به او گفت "من ترا نمی‌شناسم از کدام قبیله خوک هستی؟"[84]

یادداشت‌های روزانه وکیل و منشی اعدام یا زندانی شدن شماری از تورکمنها، اوزبیکها، تاجیک‌ها و هزاره‌های شیخ علی را ثبت می‌نماید. در جریان همین دور، تعدادی از کافران از دره کنر و کوهستان (احتمالاً اطراف چاریکار) به قتل رسیدند. صدها شیخ، سید، پیر، ملا و ایشان به شمول تنها صد تن از زیارت شاه مردان در مزار شریف، کشته شدند یا در زندان‌های کابل برای مدت‌های طولانی در حبس ماندند. و نه انتقام جویی امیر محدود به مردان سرپرست خانه بود. زنان و اطفال متخلفان در بدترین شرایط زندانی می‌گردیدند، درحالی‌که گل‌های سر سبد نسوان تورکستان وادار می‌گردیدند هتک حرمت پری خانه را باید تحمل نمایند. معافیت معمول از اعدام یا شکنجه تطبیق شده بالای طبقه زنان چشم‌پوشی شده بود. قبلاً دیده شد که نقاط خاصی از واقعات قساوت ویژه که در آن زنان و دختران جوان زیر مراقبت فزاینده مفتشان عقاید امیر زجر می‌دیدند، چگونه گریسباخ وکیل کابل ثبت کرده‌اند.

تأثیرات این تصفیه کاری ویران کننده بود و ادعای پوچ امیر مبنی بر اینکه او " افراد بی‌نظم را برای نظم جدید کاهش می‌دهد"[85]و اینکه به این ترتیب در پایان اهداف خود را توجیه می‌نماید. صدها افسر باتجربه و مردان آب دیده در جنگ، ستون فقرات اردوی افغانستان که طی 50 سال گذشته شکل گرفته بود، کشته شدند، زندانی گردیدند یا تحقیر شدند، لذا توانایی دفاع افغانستان را در مقابل تهاجم روسیه بیشتر تضعیف نمود که از قضا دلیلی برای ادامه حمایت حکومت امیر از سوی برتانیه بود.[86] و نه مشت‌های آهنین امیر روحیه شورشگری را نابود کرد، یا منطقه را امن‌تر ساخت. در واقع او فقط تنفر و انزجار مردم را در مقابل خود افزایش داد، که علت عمده شورش اسحاق خان بود. خیلی بعید از خاموش شدن آتش‌فشان، فقط به خواب رفت، منتظر فوران نیرومند شدیدتر و مخرب‌تر بود.[87]

نابودسازی رهبران سیاسی و فیودال تورکستان صغیر، به تمام معنی حامیان برتری دیرینه چنگیزی بودند، با گرفتن ثروت اندوخته شده این اشرافیت بومی دست به دست شد. روش مرتبی که این کار صورت گرفت جدا نشان می‌دهد که امیر عمداً سیاست زمین سوخته را پیش گرفت، که برای تنگدست ساختن منطقه‌ای طرح شده بود که همیشه از نظر منابع انسانی، زراعتی و غیره غنی بوده است. تنگدستی به این مفهوم بود که تورکستان افغانی وادار به وابستگی به کابل می‌گردید، در نتیجه از نظر تدارکاتی سخت تر می‌ساخت تا ولایت دیگر نتواند چالش‌های دوام‌دار را متوجه حکومت مرکزی نماید.

امیر بی‌باک بود. آن‌هایی که محکوم به مرگ، زندان یا تبعید بودند مجبور بودند نه تنها دارایی قابل‌حمل و نقدینه‌شان غصب می‌گردید بلکه خانه‌ها، دکان‌ها، زمین و مواشی آن‌ها نیز مصادره می‌گردید.[88] هزاران تن به تبعید بی‌نوایی در کابل محکوم بودند،[89]و حد اقل 12000 خانواده اوزبیک وادار به اسکان در کابل و جلال‌آباد شده بودند (کاکر 1971، 115).[90] سایرین که ناتوان از دیدن پایان کار بودند و از دستگیری زودرس ترس داشتند، جان به کف گرفتند و به ایران یا تورکستان روسی فرار نمودند تا به هزاران مهاجری بپیوندند که از چنگ "زمامداری وحشت" توانستند بگریزند.[91] آن‌هایی که در تورکستان افغانی باقی ماندند وادار به بیگاری در اعمار ساختمان جدید "قلعه ستاره" دهدادی یا سایر پروژه‌های حکومتی گردیدند.[92] در بهار 1890 آن‌قدر افراد ازبین رفتند، بی‌نوا شدند، تبعید گردیدند و یا فرار نمودند منشی ای در کابل نوشت که ولایت تقریباً "بدون جمعیت شده است."[93] این کار مناسب حال تعداد زیاد قبایل پشتون از جلال‌آباد، لغمان و قندهار بود که به شمال بروند تا زمین‌های خالی و خالی‌شده بین آن‌ها تقسیم گردد (کاکر 1971، 133).[94]

بی‌بهره از ساختار مالی عنعنوی که اقتصاد زراعتی و تجاری به آن وابسته بود، تمام ولایت از سبب سیاست امیر به رکود شدید اقتصادی مواجه گردید. با استفاده از معذرت تحرکات قوای روسی و حضور اسحاق خان و مهاجران دیگر در بخارا، مرزهای افغانستان با روسیه بسته شد در نتیجه جبراً تجارت ولایت بلخ را از طریق هرات، قندهار و کابل رهنمایی نمود و تاجران و سوداگران را در وضعیت بدی قرارداد.[95] رفت‌وآمد مردم در داخل، از تورکستان افغانی به بیرون و برعکس جدا محدود گردیده بود[96]و گزمه‌های به سختی در شهرهای مرزی مانند میمنه فعال بود.[97] دکان‌ها مصادره گردیدند،[98]محصولات پرمنفعت مانند پوست قره قل، پسته، کشمش، غله جات، گوسفند و مواشی ملی گردید و انحصار کالاهای انفرادی به قیمت‌های بالای خریداران فروخته می‌شد.  در حالی که مردمان محلی قادر نبودند زیادستانی قیمت‌های تقاضا شده از سوی امتیازداران برای این کالاها را بپردازند، عین انحصار گران محصولات مخملی را به نازل‌ترین قیمت میخریدند.[99] هنگامی که امیر به کابل برگشت، 12 هزار اسب مشهور منطقه را با خود برای استفاده سواره‌ نظام و توپخانه آورد.[100]

در نتیجه این تدابیر تجارت، داخلی و خارجی به رکود جدی روبرو گردید. در پایان 1889 صادرات به روسیه که نقطه اتکای اقتصاد تجاری تورکستان افغانی بود، به کمتر از نصف سال گذشته پایین آمده بود. در1892 صادرات از حدود چهار ملیون روبل در 1888 به هشت صد هزار تقلیل یافت. در 1896 منابع روسی گزارش دادند که   مرگ امیر در 1901 اینکه هر گاه تغییر مهمی رخ بدهد، اما قبلاً خسارت لازم وارد شده بود (گریگوریان، 146، 196 و ش 64 ص 453-5).[101] شمار زیاد دکانداران ورشکست شدند[102]و هزاران تن افرادی عادی محکوم به تنگدستی و تباهی شدند.[103] مجبور به پرداخت جریمه‌های بزرگ و پرداخت مالیات عقب‌مانده 12 تا 15 سال گذشته،[104]و یا طعمه ماموران مالیات امیر شدند، که پول و اموال زیادی را از اختیار مردمی خارج می‌ساخت و جرئت شکایت را نداشتند،[105]مردمان محلی به اندازه‌ای بینوا شده بودند که دختران خود را به هشت روپیه میفروختند.[106] برای افزودن به بیچارگی مردم، امراض تب‌دار در سراسر ولایت شیوع یافت که در تابستان 1892 به اوج رسید، از اثر کولرای تباه کن هزاران تن از بین رفتند.[107]

بی‌رحمی‌های تورکستان و روابط انگلیس-افغان

´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´

فصل دهم - بحث اول

عبدالرحمن خان و تورکستان افغانی، 1888-1889

نوشته:جاناتان  لی

ترجمه: دکتر سید جلایر عظیمی

ویرستار:عبدالواحد سیدی

حقوق نشراین نوشته تحت قانون کاپی رایت مربوط به سیدجلایر عظیمی میباشد.

عبدالرحمن خان و تورکستان افغانی، 1888-1889

۱۲۱-۱۰. محمد شریف خان، 1888-1892

...جلوه‌های اندوه سرزمین‌های غم، سایه‌های محزون، جایی که صلح و آرامش هرگز ساکن نمی‌گردد.^[1]

از زمان آمدن ما در اینجا همه آهنگران شهر، شب و روز در ساختن زنجیر و زولانه مصروف‌اند.^[2]

شورش اسحاق خان حکومت عبدالرحمن خان را از بنیاد لرزاند. در نتیجه امیر مصمم بود تا قدرت خود را در تورکستان افغانی یک‌باره و برای همیشه تحکیم نماید تا پشت همه مخالفت‌ها را در منطقه در هم شکند، "تا در آینده کسی هوس امیر شدن را نداشته باشد و جایی نباشد که شورش در آنجا پرورش بیابد."[3] برای اطمینان ازان این برنامه مستند گردید، امیر با وجود اینکه هنوز ناکافی، تصمیم گرفت از تورکستان افغانی بازدید نماید و شخصاً از بین رفتن همه مخالفان حاکمیت خود را از نزدیک شاهد باشد.[4] ضمناً عبدالرحمن خان با استفاده از فرصت، تلاش نمود حمایت مالی و نظامی بیشتر را از برتانیه به دست آورد. به وایسرای اطلاع داده شد که مبارزه علیه اسحاق خان، دو ملیون روپیه خرج برداشت و مقدار فراوان مهمات مصرف گردید. ظرف چند روز پس از اخذ نامه، حکومت هند پرداخت 10 لک روپیه،  فرستادن یک ملیون مهمات مارتین-هنری و ده لک مرمی سنایدر به قسم "تحفه" برای امیر، را امر نمود. شش لک روپیه بیشتر، پیش‌پرداخت شش ماه کمک بلاعوض، نیز تسلیم داده شد.[5]

۱۲۱-۱۰-۱.رفتن  امیر به شمال

         خطی از خون

در 25 اکتوبر 1888، عبدالرحمن خان در جمله سایرین همراه با وکیل منتخب برتانیه و سی ال گریسباخ، قبلاً عضو کمیسیون مرزی افغان، کابل را ترک گفت، آن‌ها از سوی امیر خواسته‌شده بودند تا سروی جغرافیایی منابع معادن افغانستان را راه‌اندازی نمایند . [6]رفتن امیر به شمال با خطی از خون مشخص می‌گردید. اولین دسته محبوسان، حدود 250 تن ملکی، افسران و سربازان عادی، در اردوگاه عبدالرحمن خان در چاریکار رسید. دو تن فوراً به توپ پرانده شدند، بینی یکی اُز آن‌ها بریده شد، درحالی‌که پنجاه تن دیگر در محضر عام در کابل به دار آویخته شدند. به گردن متباقی محبوسان در دسته‌های بیست نفری زنجیر انداخته شد و زندانی گردیدند.[7] از این مرحله به بعد، در طول سفر شاهانه، گروه‌های دو تا سه صد نفری اسیران طور منظم به اردوگاه امیر می‌رسید و طور مشابه با آن‌ها رفتار می‌شد.[8]

۱۲۱-۱۰-۲.در راه بامیان

هزاره های شیخ علی

عبدالرحمن خان وقتی به بامیان رسید، خشم و غضب خود را بالای هزاره‌های شیخ علی خالی نمود که رهبران آن‌ها، میر جعفر و دلاور خان در پهلوی نجم الدین خان در شش برجه جنگیده بودند (کاکر 1971، 154).[9] این رهبران فرقه اسماعیلی افغانستان قبلاً همراه با خسر اسحاق خان به دست حکومت افتاده بودند و در بین قفس‌های چوبی در ستون‌های بلند آویزان شده، که در چمن مقابل خانه وکیل برتانیه در کابل برپاشده بود تا سرحد مرگ گرسنگی کشیده بودند.[10] جریمه 150 هزار روپیه،[11]همچنان شمار زیاد مواشی، به قسم مالیات وضع گردید. قبیله خلع سلاح گردید و با تبعید و پراکنده ساختن در سراسر افغانستان مجازات گردید (کاکر 1971، 154).[12] شماری در مناطق تره کی و اندر فرستاده شدند، به پشتون‌های تره کی اجازه داده شد تا زمین‌های آن‌ها را اشغال نمایند،[13]درحالی‌که دیگران به پشت رود فرستاده شدند تا "به کشت زمین بپردازند" یا به لوگر، وردک ، کوهدامن،[14]قلات، هرات یا بالا مرغاب ساکن شوند (کاکر 1971، 154).[15] این "پاک‌سازی قومی" به اندازه‌ای وسیع بود که حتی سگ‌ها نیز باقی نماندند.[16] با همه این، در نسخه رسمی مبارزه خود، امیر نظر کاملاً متفاوتی را از واقعه ارائه نمود، ادعا نمود که او "با اسیران رفتار خیلی شفقت آمیز داشت و به زودی آن‌ها را با سرزنش دوستانه به خانه‌هایشان برمی گرداند تا آرامش را در آینده حفظ نموده و رعایای وفادار باشند" (سلطان محمد خان ج2، 278).

در دسمبر 1889 خبرنامه پشاور گزارش داد که حدود شش تا هفت هزار هزاره شیخ علی در کابل محبوس‌اند.[17] صدها ویا احتمالاً هزاران تن هزاره شیخ علی از سبب گرسنگی اجباری هنگام انتقال به کابل از بین رفتند زیرا افراد مسن، زنان و اطفال که از خستگی ضعف می‌نمودند یا در راه مریض می‌شدند هر جایی که میافتیدند توسط محافظان "قتل‌عام" می‌شدند.[18] سایرین از سبب گرفتن مریضی‌های مختلف ناشی از سختی کار در زندان کابل، در دسته‌های غلام‌ها یا در نتیجه محل اقامت وحشتناک از بین رفتند.[19] شمار زیاد زنان جوان به سرداران محمد زی فروخته شدند.[20] در پایان 1890 وکیل کابل گزارش داد که "نشانی از هزاره‌های شیخ علی باقی نمانده است." [21]

۱۲۱-۱۰-۳.ترکستان افغانی

شهر مزار شریف پایتخت مؤقت

امیر بالأخره در نومبر به تورکستان افغانی رسید و مزار شریف پایتخت موقت افغانستان گردید. یکی از اقدامات او یک‌طرفه ساختن امور میمنه بود. به گورنر هرات امر گردید تا خانواده‌های افسران سابق قطعه نظامی میمنه را که با اسحاق خان یکجا شده بودند به تورکستان افغانی بفرستد.[22] محمد شریف خان و پسر "منک باشی" (مینگ باشی؟) نیز برای ملاقات با امیر فراخوانده شدند.[23] در جنوری 1889 والی جدید میمنه، همراه با بعضی برادران و مقامات ارشد اداره در حضور عبدالرحمن خان پذیرفته‌شده به گرمی استقبال شدند. جوان ترین پسر حسین خان از جمع برای توجه خاص انتخاب گردید، به درجه فرزند امیر ارتقا داده شد، مربی‌ای تعیین گردید و هدایت داده شد تا او را به منزله عضو خانواده امیر تربیت نماید.[24]

امیر پسران حسین خان را در باره حوادث چند ماه گذشته دقیقاً سوال نمود و تحقیق در باره شرایطی که به مرگ پدر آن‌ها انجامید و نقش میمنه در جریان شورش را آغاز نمود.[25] تحقیقات دارایی‌های شخصی مربوط خانواده دلاور خان مینگ را در اختیار خواجه احمد در قلعه عبدالرحمن کشف نمود که بی‌درنگ از سوی تحقیق‌کنندگان مصادره گردید.[26] چهار تنی که برای گرفتن 7000 روپیه از حسین خان قبل از کشته شدن او مسئول بودند توقیف گردیدند و امر گردید چهار چند آن را بپردازند،[27]درحالی‌که نه سربازی که قبل از اعدام مسئول نگهبانی والی بودند کشته شدند.[28] با وجود این یادداشت‌های وکیل در باره سرنوشت مظفر خان مغشوش بود، اگرچه بیشتر محتمل است که همراه با سایر اعضای نزدیک خانواده دلاور خان نیز به قتل رسیده باشند.

با وجود چنین تظاهر همگانی التفات شاهانه، نگرش امیر در مقابل ولیعهد حسین خان دور از ابهام نبود. به زودی پس از فرار اسحاق خان، وکیل کابل گزارش داد که عبدالرحمن خان مصمم است تا میمنه را به منزله آخرین سنگر زمامداری چنگیزی "نابود" نماید، چون که دودمان مینگ سد راه هدف امیر برای زمامداری همه امارت تورکستان افغانی بود اما حاکمیت (این دود مان )جزیی بود.[29] تا نوروز برادر محمد شریف خان در مزار شریف اجازه رفتن به میمنه را نیافته بود،[30]و نه ولیعهد حسین خان در حکومت میمنه تأیید گردیده بود. کمی پیش از جشن سال نو امیر تقریباً اتفاقی اشاره نموده بود که " شگفتی‌آور است که میمنه سر به شورش نزد."[31] بعدتر در حضور پسران محمدحسین خان ، والی متوفی را در تبانی با اسحاق خان متهم نمود[32] و شایعاتی در دربار پخش گردید که محمد شریف خان برکنار می‌گردد. با گرفتن جان در کف دست ولیعهد تاج و تخت مینگ‌ها موضوع حضور طولانی در مزار شریف را به امیر عرض نمود، امیربرگشت او را برای برگزاری جشن فصل در خانه اش رد نمود.[33] گفته شد که میمنه در وضعیت نا به سامان قرار دارد-در این اواخر نافرمانی در میان قشون هرات نیز ، صورت گرفت و خطر تهاجم روس‌ها در منطقه‌ایجاب می‌نماید تا ولیعهد والی ، باید در دربار سلطنتی باشد. با وجود این امیر تلاش نمود ولیعهد نگران را با این وعده اطمینان دهد که او به زودی برای ملاقات خصوصی خواسته خواهد شد تا در باره آینده میمنه با جزییات بحث گردد،[34]و تهدید حمله روسیه به منطقه‌ایجاب حضور ولیعهد والی را در در بار شاهی می‌نماید. با وجود این امیر تلاش نمود ولیعهد نگران را با گفتن اینکه در یک ملاقات خصوصی فراخوانده خواهد شد اطمینان داد که در آن آینده میمنه با جزییات بحث خواهد گردید.[35]

۱۲۱-۱۰-۴.تصفیه ارتش در شمال (میمنه)

بدون شک یکی از دلایل عمده برای معطلی محمد شریف خان و سران همراه او این بود که تصفیه کاری به میمنه رسیده بود و امیر که آن‌ها را به صفت گروگان نگه داشته بود می‌خواست از هرگونه شورش جلوگیری نماید. کمی بعد از رسیدن عبدالرحمن خان به تورکستان افغانی او دستگیری افسران قرارگاه میمنه را همراه با شماری از سربازان عادی امر نمود. آن‌ها به مزار شریف آورده شدند و اعدام،و زندانی گردیدند یا چشم‌هایشان کشیده شد، ^[36]اگرچه افسرانی که در اندخوی جنگیده بودند البسه افتخار را به دست آوردند.[37] بعدتر در همین سال قرارگاه میمنه با لوا جدیدی تعویض گردید؛ حداقل یکی از لوا ها تقبیح گردید و سایرین منحل گردیدند.[38]

در میان کسانی که در این تصفیه کاری صدمه دیدند چهل افسری شامل بود که پس از دستگیری شربت خان قرارگاه آن‌ها را انتخاب نموده بود.[39] هنگامی که آن‌ها به مزار شریف رسیدند جنرال عبدالقیوم وردکی و لوا مشر کوهستانی که قومانده قشون میمنه را با تحسین همگانی متقبل گردیدند در حضور امیر آورده شدند. اما اگر آن‌ها توقع پاداش برای وفاداری و از خود گذشتگی به تاج و تخت داشتند، به تلخی مایوش می‌شدند. با وجود گواهی در مورد صداقت برای اجرای با کفایت وظایفشان، امیر تقرر آن‌ها را رد نمود، و به ترتیب برای آن‌ها رتبه‌های حوالدار و دفتردار را پیشنهاد نمود.[40] اما دور از انتظار نبود آن‌ها تنقیص رتبه را قبول نکردند، به امیر یاد آور شدند که وظیفه خود را با صداقت اجرا نموده‌اند و چنین ترتیبات را قبول ندارند زیرا آن‌ها به گرفتن معاش جنرال و لوا مشر آشنا شده بودند. عبدالرحمن خان تنبیه بی‌درنگ بی‌آبرویی هردو افسر را فرمان داد. جنرال عبدالقیوم محکوم به اعدام گردید درحالی‌که چشم‌های لوا مشر در چونه داغ سوختانده شد.[41]

۱۲۱-۱۰-۵.زمامداری وحشت در میمنه

بزرگان و مردم میمنه نیز از زمامداری وحشت معاف نگردیدند. به تعقیب درخواست نوروزی محمد شریف خان، به پنجاه و دو امیر و مینگ باشی که والی را همراهی نموده بودند امر نمود درامد و مصارف پنج ساله خود را به امیر روشن بسازند[42]و دارایی آن‌ها تا ارائه چنین صورتحساب مصادره گردید. همچنان به یک صد ملک، ارباب و سران دیگر امر گردید شخصاً به حضور امیر بیایند و نیز فرمان معافیت محمد شریف خان و برادرانش از این‌چنین بررسی لغو گردید.[43] قاضی همراه با مامورین مالیه میمنه-تعییناتی که قبلاً در صلاحیت والی بود-همه از سوی امیر برطرف گردیدند.[44] اقسقالانی که با این تصمیم نارضایتی نشان دادند به شدیدترین وجه، بدون در نظر داشت اینکه در جریان شورش اخیر در خدمت امیر بودند یا خیر برخورد صورت گرفت.شاه مردان قل که وکیل کابل او را یکی از مینگ باشی‌ها می‌داند و در این اواخر صلاحیت بیشتری کسب نموده بود[45] واضحا یکی از حامیان جدی امیر بود مورد توجه بود. این تقاضا را نمود که چرا پس از کشته شدن حسین خان او محمد شریف خان را به کابل نفرستاده است. مینگ باشی با قاطعیت از اقدام خود دفاع نمود که والی و مقامات رسمی‌اش اهداف شورش را حمایت نه نموده اند:

ما آنچه مناسب بود اجرا نمودیم، قشون را که هیچ افسر نداشت وفادار حفظ نمودیم و اجازه ندادیم توسط اسحاق دست‌اندازی شود. ما خدمت بزرگی را انجام دادیم. هرگاه میمنه را تخلیه می‌نمودیم خرابی جدی به بار میامد و اسحاق خان که همه نگرانی‌اش در باره میمنه بود آرام می‌شد، با موضعگیری شدید تری ادامه می‌داد. نیازی برای فرستادن پسر والی به کابل دیده نمی‌شد.[46]

امیر به این حرف‌ها گوش نداد و مینگ باشی بیچاره را اطلاع داد که ازان جایی که اقدام "مطلوب" که باید فرستادن محمد شریف خان به کابل بود صورت نگرفته است ، او باید کشته شود. " آیا این پاداش لازم به خدمات من است؟" شاه مردان پرسید، در نتیجه امیر مجازات او را در صورت پرداختن دو لک روپیه تغییر داد.شاه مردان قل اعتراض نمود که دارایی ندارد که معادل این مبلغ بزرگ باشد، پیشنهاد نمود که از همراهانش دوازده هزار روپیه جمع‌آوری نماید. اما امیر تمایلی برای این‌گونه معامله نداشت امر نمود مینگ باشی و سایر ریش‌سفیدان به قتل رسانده شوند.[47]

نمونه بیشتر "بی‌رحمی خاص" تنبیه سه تن از شورشیان برجسته اوزبیک میمنه بود که به مرو فرار نموده بودند. عبدالرحمن خان برای آن‌ها نامه نوشت و تقاضای برگشت به تورکستان افغانی و وعده رویه نیک را با آن‌ها نمود. با پذیرفتن حرف‌های امیر، آن‌ها به میمنه برگشتند و در آنجا بی‌درنگ دستگیر گردیدند. یکی اُز آن‌ها در شهر آبایی‌اش با توپ پرانده شد، دیگری در محضر عام در خماب به دار آویخته شد و جسدش بالای چوبه‌دار ماند تا بپوسد.[48]

ملاقات وعده شده در مورد آینده میمنه در 23 اپریل 1889 در فضای ترس و وحشت سرکوب امیر که در سراسر تورکستان افغانی محسوس گردیده بود برگزار شد. به محمد شریف خان و بزرگان همراه او اطلاع داده شدند که "تدابیر جدید" ایجاب می‌نماید که شماری از سران با خانواده‌هایشان به قسم گروگان به کابل فرستاده شوند. نیاز بود بزرگان بالای اعلامیه وفاداری مهر نمایند که چیزی از بدگمانی امیر نسبت به والی را پنهان نمیساخت:

۱۲۱-۱۰-۶.تعاطی قولنامه هایی از مردم میمنه

ما قبایل و مردم میمنه به قران خدای یگانه و پیامبر او، سوگند می‌خوریم که برای همیشه به امیر عبدالرحمن خان پادشاه و سرور خود وفادار و فدایی باقی می‌مانیم  و او را حتی به قیمت جان، دارایی و اطفال خود خدمت می‌نماییم. حتی دشمن دشمنان او باقی می‌مانیم و هیچ‌گاهی باکسی یکجا نمی‌شویم یا کسی را حمایت نمی‌نماییم اگر محمد زیی باشد یا کسی دیگر که در مقابل او قیام نماید یا تلاش برای جنگ علیه او نماید. هرگاه دریافتیم که والی ما محمد شریف خان نقشه‌های شیطانی و غیره علیه امیر داشته باشد بی‌درنگ آن را به امیر اطلاع می‌دهیم تا جایی که ممکن است والی را تسلیم او می‌نماییم.[49]

از محمد شریف خان نیز خواسته شد تا سند مشابهی را امضا نماید.

با وجود اینکه والی در موقف خود تأیید گردیده بود،[50]بدگمانی امیر در نسبت به ولیعهد مینگ‌ها و همراهان او  به هیچ صورت فروکش نکرده بود و هنوز اجازه نیافته بودند به خانه برگردند، اگرچه در پایان اپریل دو پسر حسین خان مینگ اجازه یافتند قبل از رسیدن ماه رمضان ترک نمایند، تا امور منطقه را نظارت نمایند که به دست "رییس نگهبانان شب" گذاشته‌شده بود.[51] ادامه معطلی والی به بی‌نظمی‌ها در میمنه انجامید، در آنجا گزارش‌شده بود که محمد شریف خان و اقسقالان زندانی‌شده‌اند و شماری از مردم بار خود را بسته به آن سوی مرز فرار نمودند.[52] این نارضایتی با اعلان رقم عایدات تورکستان افغانی در آخر رمضان تشدید گردید. بزرگان میمنه صورت حسابی را ارائه نموده بودند که پرداخت‌ها به خزانه افغان قبل از تفریق مصارفشان حدود شصت هزار تنگه و 40 هزار خروار غله بود.[53] اما امیر از گزارش راضی نبود، امر نمود محمد شریف خان نه لک تنگه بپردازد که "در زمان نایب علم خان پرداخت می‌شد."[54] والی گفت که در باره وضعیت آن وقت معلوماتی ندارد، امیر را اطلاع داد که پدر او شش لک تنگه جمع‌آوری نمود و ازان جمله سه لک تنگه به حکومت پرداخته شد، 250 هزار برای مصارف والی و 50 هزار برای رعایای بخشیده شد.[55] با وجود اینکه این رقم با محاسبه مرک و میتلند (فصل 9 را ببینید) نزدیکی داشت، امیر این رقم پایین را نپذیرفت، معذرت والی را رد نمود و اطلاع داد که عایدات محمد شریف خان مطابق ارقام نایب علم خان محاسبه می‌گردد.[56]

۱۲۱-۱۰-۷. مصادره ها و جریمه ها

رسیدگی به حسابات میمنه بخشی از بازبینی کلی وجوه مالی بود که پس از رسیدن به مزار شریف از سوی عبدالرحمن خان امر گردیده بود زیرا کابل در جریان گورنری اسحاق چیزی از عایدات دریافت نکرده بود. در می 1889 امیر جریمه‌های سنگین و تقاضای عایدات را اعلان نمود.[57] این‌ها شامل ارزیابی 450 هزار تنگه از سهم تاشقورغان؛ 800 هزار از شبرغان، اندخوی و آقچه (در مجموع ؟)؛[58] سنچارک 250 هزار و مزار شریف 150 هزار تنگه بود. افراد نظیر سیدها، ملاها و سایر شخصیت‌های مذهبی معافیتشان لغو گردید و ارزیابی جدی علیه آن‌ها صورت گرفت. یک شیخ به نام پیر نخشی مبلغ سنگین 50 هزار تنگه جریمه گردید.[59] برای بار نخست، اوقاف دینی و در آمد مذهبی برای پرداخت دیون وادار گردیدند (کاکر 1871، 156)، چیزی که اسحاق خان با قاطعیت رد نمود حتی امیر فرمان داده بود. انصاری‌های زیارت علی در مزار شریف، بزرگ‌ترین صاحبان اوقاف در تورکستان افغانی، امر گردیدند تا مستحق بودن خود را به مستمری حکومتی با ارائه نسخه‌های اصلی وقف نامه های "مهرشده از سوی پادشاهان بابری" ثابت نمایند.[60] آن‌هایی که چنین نتوانستند از دفتر بیرون انداخته شدند، اموالشان ضبط گردید و زندانی یا اعدام گردیدند.[61] جریمه‌ها و استرداد تنها یک فرمان در مجموع 4850000 تنگه بود. در عین زمان مقامات امیر مانند کوتوال کابل امر گردیدند تا مبالغ هنگفتی را از زندانیان تورکستان افغانی که در کابل محبوس شده بودند به دست بیاورند.[62]

در طول تابستان، محمد شریف خان در مزار نگه داشته شد و شایعاتی به میمنه رسید که اصلاً زندانی است غیر از نام.[63] اگرچه امیر به اطمینان دادن والی که به زودی اجازه خواهد یافت به خانه برود ادامه داد، شهزاده مینگ طور فزاینده از رویه او سرخوردگی پیدا نمود و گزارش‌شده بود که شکایت نموده است بهتر است در کابل زندگی نماید تا به میمنه بدون صلاحیت برگردد و مورد تمسخر قرار بگیرد.[64] در اوایل آگست در محضر عام  محمد شریف خان را از سبب اهدا ننمودن هدایای معمول عید به او سرزنش نمود و اجازه نداد تحفه مناسب را به برادرش بفرستد که به جای او در میمنه سرپرست بود.[65] اما چند روز بعد به تعقیب گزارش‌های بی‌نظمی‌های جدی در گارنیزیون میمنه، نگرش امیر در مقابل والی خیلی بیشتر دوستانه گردید.[66]

مشکلات در میمنه از سبب اختلافات بین لواهای مختلف که برای آرام ساختن گارنیزیون میمنه فرستاده‌شده بود به میان آمده بود. حتی قبل از ترک مزار شریف بین قشون نشانه‌های نارضایتی دیده می‌شد. امیر دلگی مشر رحمت خان از پشتون‌های سلیمان خیل و سه لوا کابل را امر نمود تا بنیاد گارنیزیون جدید را بسازند.[67] هنگامی که به سربازان از این تصمیم اطلاع داده شد، شکایت نمودند که برای چندین ماه معاش نگرفته‌اند و گله نمودند که به عوض پاداش برای سه سال خدمت شاقه، امیر آن‌ها را در منطقه‌ای دوردستی می‌فرستد که توجهی صورت نمی‌گیرد. گزارش گردید که گفته‌اند "این نفرین است که ما خدمت خوبی را انجام داده‌ایم."[68] در عین زمان قشونی که قبلاً در میمنه مستقر شده بود با تصمیم امیر ابراز ناخوشنودی نمود که می‌خواست صلاحیت منطقه را از هرات بگیرد[69] با رد برگشتن از اطاعت انکار نمودند، تقاضا نمودند تا بدانند به افسران آن‌ها که به مزار شریف فراخوانده شده بودند چی رخ‌داده است.[70] آن‌ها نیز برای پرداخت معاش عقب‌مانده خود غوغا برپا نمودند.[71] با شگفتی هنگامی که بالأخره به مزار شریف رسیدند، حد اقل شماری از سربازان به خوبی استقبال شدند و شماری از تقاضاهای آن‌ها از سوی امیر برآورده شد.[72] اما سرانجام لوا کابل تشویق گردید تا حرکت نماید عبدالرحمن خان آمدن به راهپیمایی رفتن آن‌ها را رد نمود.این شاید از سببی بود که امیر از احتمال سو قصد در هراس بود،زیرا در دسمبر 1888 یکی از سربازان قشون هرات در جریان تفتیش بالای امیر آتش گشود و مرمی به هدف نخورد (سلطان محمد خان ج2، 273-4؛ اس ای ویلر، 157).[73]

هنگامی که لواهای کابل به میمنه رسیدند، اختلاف خشونت‌بار بین لواهای اربیل و چهار یاری در رابطه به اشغال قاغوش‌ها  شروع گردید. چهار یاری‌ها که قبلاً رسیده و جابجا شده بودند، وقتی افسران لوا اربیل امر به تخلیه قاغوش‌ها  نمودند آن را رد کردند. در عوض آن‌ها آتش نمودند شماری را کشته و  حدود صد تن از لوا رقیب زخمی شدند.[74] جنگ در شهر سبب ترس وحشت گردید زیرا در شهر آوازه شده بود که به لوا کابل امر گردیده است تا بازار را غارت نماید. دکاندارها پنجره‌ها را پایین کشیدند  درحالی‌که شماری دیگر پس از قفل نمودن خانه‌ها و دارایی‌های خود به سوی شمال فرار نمودند تا مصونیت نسبی تورکستان روسی را داشته باشند، که از سوی نگهبانان مرزی برگشتانده شدند.[75] با لواهای تازه رسیده خارج از اداره،و ناتوانی افسران آن‌ها برای برقرار ساختن نظم، شماری از بزرگان محلی و مقامات اوزبیک ایشان میمنه[76] را همراه با قران در دست برای میانجیگری فرستادند،[77]در حالی حاکم  افغان اندخوی پس از اطمینان دادن آن‌ها که والی زندانی نیست، مهاجران وحشت‌زده را تشویق به برگشت نمود.[78]

۱۲۱-۱۰-۸. آشفتگی میمنه  و نرمش امیر با محمد شریف خان

گروگان  گیری  پسران  محمد حسین خان مینگ توسط امیر[79]

خشونت و بی‌نظمی در میان لواهای کابل امیر را خیلی آشفته ساخت. از محمد شریف خان خواسته شد تا یک یا دو تن مورد اعتماد را بی‌درنگ به میمنه بفرستد تا وضعیت را گزارش دهند[80] و پیامی به هرات فرستاده شد تا یک سواره‌نظام ذخیره به سرعت به منطقه فرستاده شود[81] شماری از کسانی که شورش را رهبری نموده بودند بالأخره دستگیر گردیده به مزار شریف فرستاده شدند.[82] امیر هنوز مریض و ناتوان در حرکت دادن دست‌ها و پاها، ترسیده بود که شورش میمنه آغاز قیام همگانی است زیرا در  چهار ولایت شایعه بود که اسماعیل‌خان پسر اسحاق خان به افغانستان برگشته است تا مبارزه را ادامه دهد.[83] در 31آگست امیر که نمی‌خواست یا نمی‌توانست به سربازان خود اعتماد نماید، به پسر متحد وفادارش حسین خان مینگ رو آورد به این امید که نظم را در منطقه احیا نماید. محمد شریف خان به ملاقاتی فراخوانده شد و اطمینان داده شد که به صفت والی جدید به محل آبایی‌اش فرستاده خواهد شد.[84] یک هفته بعد والی بار دیگر به حضور امیر آورده شد، این بار در یک گردهمایی عام، در آنجا سند امتیاز، البسه های باارزش افتخار و یک کمربند جواهرنشان شمشیر برایش پیشکش گردید.[85] امیر گفت که "در آینده صلاحیت عام و تام خواهی داشت.  پس از رسیدن تو جنرال [غوث الدین خان] دیگر هیچ‌گونه صلاحیتی نخواهد داشت."[86] اما عبدالرحمن خان ابقا قاضی برکنار شده میمنه را رد نمود، و او را به "غیرقابل‌اعتماد" بودن متهم نمود و شریف خان را اطلاع داد که به عوض او شخص دیگری را تعیین نماید.[87] مفتی زندانی میمنه طالع بهتری داشت، زیرا امیر وعده نمود که بعدتر او را آزاد نموده واپس می‌فرستد.

قیمتی که برای محمد شریف خان جهت شناسایی به صفت والی خواسته‌شده بود بسیار بالا بود. همه پسران حیات حسین خان باید با امیر می‌بودند و برادر والی که قبلاً به میمنه رفته بود تا در غیابت محمد شریف خان امور خانوادگی را سرپرستی نماید باید واپس به مزار شریف فرستاده می‌شد تا به گروگان‌ها بپیوندد. در مجموع حدود یک صد خانواده از اقارب نزدیک والی به کابل فرستاده می‌شد،[88] درحالی‌که دوازده تن از خانواده‌های نزدیک والی باید حقارت روزانه حاضری دادن را متقبل می‌شدند.[89] به محمد شریف خان امر گردید تا منشی ارشد و یکی از مشاوران خود را تسلیم نماید که طبق ادعای امیر افراد "مضر" بودند.[90] وقتی این تقاضا رد گردید، در هر حال امیر آن‌ها را زندانی ساخت. بر علاوه گزارش عایدات میمنه برای هشت سال گذشته جهت ارزیابی مالیات اسبق باید ارائه می‌گردد.[91] والی باید گزارش هفته وار همراه با لست تصامیم قضایی و مجازات ها را تقدیم می‌نمود، که از سوی قاضی کلان اتخاذشده بود. و نه وعده‌اینکه محمد شریف خان صلاحیت عام و تام خواهد داشت عملی گردید. نه تنها جنرال غوث الدین مسئول امور مالی قبلی باقی ماند بلکه او مسئول اداره ولسوالی ها گردید، درحالی‌که دلگی مشر رحمت خان امور گارنیزیون میمنه را به عهده داشت.[92] فزون بر این محمد شریف خان تدابیر لازم را برای عبور و مرور پوسته بین هرات و مزار شریف باید می‌گرفت. بالأخره در 23 آگست 1889، حدود هشت ماه پس از رسیدن به مزار شریف و تقریباً یک سال پس از مرگ پدر، محمد شریف خان همراه با شماری نوکران از طریق راه دشت مزار شریف را به سوی میمنه ترک گفت.