داکتر یارمحمد حیدرزاده
نقش نباتات در جلوگیری از لغزش زمین و سیلاب ها
لغزش زمین در کوه تپه های حذف شده از پوشش گیاهی
بعضی از نواحی افغانستان سالانه از اثر شدت نزولات جوی صورت می گیرد و همچنان
این حادثه طبیعی در تمام مناطق جهان به ظهور رسیده و میرسد. لغزش زمین انحراف
نا خواسته ای بلوکهای دامنه ای شیب دار نایایدار برهنه از پوشش گیاهی است زما
نیکه خاک دامنه ها با آب باران مشبوع می شود و خاک رطوبت سنگین را باخود می
گیرد از جای اصلی خود حرکت می کند و در در کوه تپه ها ی شیبی دار نا پایدار خاک
لغزش زمین به و قوع می گردد.
عامل اصلی ایجاد حرکت واز هم گسیختگی وایجاد
ناپیداری در بوجود آمدن زمین لغزش ، زلزله بوده که با عث ترک بردا اشتن زمین می
شود و هر لحظ امکان رانش آن در ایام نزولات شدید موسمی وجودارد.
پدیده زمین لغزش یا رانش زمین از کوه تبه های
شمال شرق شمال و شمال غرب صد ها عصر های پیش صورت گرفته که کول ها و و یا جهیل
های طبیعی را تشکیل داده است که مشهورترین آنها کول شیواه شغنان بدخشان به طول
جهل 21 کیلو متر و عرض 17 کلیو متر و عمق آن بیشتر 3 متر است .
زمین لغزش بزرگی که در سال 1911 میلادی در کوه
ناحیه ونج تاجیکستان اتفاق افتاد ، توده ای های گل و سنگ فرو ریخت جلویک رود
خانه را بسته شد وسدی طبیعی به وجود آمد ، 5 کیلومتر طول و2 کیلومتر عرض دارد .
این سد طبیعی امروز به نام کول سریز یاد می شود.
جهیل های بند امیر میلیون سال پیش به اثر واقعه
ای ترکش اهک و رانش زمین درمقابل جریان آب سد گردیده است و آب جهیل ها از سبب
آهک بودن سقف جهیل ها به رنگ آبی لا جوردی می درخشند درقسمت از شاخه رود بلخاب
از سبب رانش زمین توده ای فروریخت به نام پای جه سد طبیعی تشکیل شده است که
حدود یک کیلول متر طول ونیم کیلومتر عرض دارد و این بند طبیعی زیبای خاصی به
منطقه بخشیده است.
زیر کشت بردن دامنه کوه و حتی زمین متطح از خطر
سیلاب رانش کاسته می شود. رشد پوشش گیاهی در دامنه ها سبب افزایش پایداری خاک
می گردد. ریشه نباتات با فرو رفتن در خاک ها ی حساس به لغزش را مانند ستونهایي
عمل کرده وبا ایجاد شبکه متراکم ریشه ای از بهم پاشیدن قطعه زمین نا پایدار
لغزشی جلوگیری می کنند.
مطالعات انجام شده در مناطق جهان نشان داد که پس
از قطع درختان وبته ها ، افزایش قابل ملاحظه ای در تعداد لغزش ها صورت گرفت
دانشمندان نتیجه گرفتند که نا بودی و فساد تدریجی سیتم های تداخلی ریشه درختان
وبته ها پس از قطع عامل وقوع رانش بودند.
نقش پوشش گیاهی در جلوگیر از حرکت زمین کا ملاٌ
آشکار است یکی از عوامل مهم و موثر در حرکت های توده اي گل یا رانش زمین وجود
رطوبت در خاک های حذف پوشش سبز در دامنه ها اتفاق می افتد. بنابراین نباتات با
انجام عمل تبخیر وتعرق ودر نتیجه کم کردن ظرفیت نگهداری آب خاک، نقش اساسی در
این مورد ایفا می کنند. نباتات با مصرف بلاي آب وتعرق زیاد در حقیقت عمل زهکشی
خاک را انجام می دهند ودر نتیجه خاک را از سنگینی آب نزولات سبک نگه می دارند.
یعنی در طی هربارندگی مقداری از بارش توسط برگ
گیاهان گرفته شده و قبل از رسیدن به خاک تبخیر می گردد. این مقدار بارندگی از
این سبب که در خاک زیاد نفوذ نمی کند. برگ گیاهان در خشکی خاک و متراکم ریشه ای
گیاهان در جلوگیری از حرکت شدت زمین موثر می باشد.
همانگونه که در بلا گفته شد ریشه درختان از طریق
جذب بخشی ازآب زیر زمینی وخشک کردن خاک نقش عمده اي در پایداری دامنه ها دارند.
از این جهت گیاهان داری ریشه های عمق تر و با انشعابات بیشتر نقش بهتری در حفظ
خاک خواهند داشت. متاسفانه انسان بر اثر تخریب پوشش گیاهی از قبیل تبدیل ساحه
سبز دامنه ها را به زمین زرعتی ، شهرک سازی و همچنان سرک سازی غیر اصولی و
ایجاد تاسیسات ارتباطی نقش مهمی در ایجاد لغزش دارد.
عوامل موثر درو قوع زمین لغزش آب باریک ولسوالی
ارگوي بدخشان وقریه خواجه خیر والسوالی رستاق ولایت تخا ر شیب دامنه ای آن بلای
30 درجه است و هم نبود پوشش گیاهی قابل ملاحظه ای که برگ گیاهان آب بارش نگه می
داشتد و قبل از سریدن به خاک تبخیر می کردند با عث ایجاد رطوبت بشتر نمی شد و
هم میزان حرکت های توده ای خاک رانش را ریشه متراکم گیاهان انبوهه سهل و یا
جلوگیر می کرد. عامل رانش و لسوالی ارگوی ایجاد نا پا یداری عقب تیغه کردنه
دامنه تپه که یک عصر پیش نیز را نش رخ داده است و دگر عامل آن فعایت نادرست
برخی آدم ها با کسب ناچیز دامنه آن را از پوشش گیاهی شیرین بویه برهنه کرده
هستند. عامل آشکار دگر آن شخم زدن کشت للمی است که در ایام باران شدید زمین شخم
شده ی دامنه با عث جذب رطوبت بیشتر باران شده است و خاک دامنه از عدم پوشش
گیاهی با آب بارا ن مشبوع شده است و از سبب نا پایدار ی خاک آن از جای اصلی
بیجاشده و حرکت کرد و لغزش هولناک را به داخل دره آب باریک اتفاق داد و توده
های گل رانش در مقابل آب رود باریک سد طبیعی را به ارتفاع 50 ـ 80 متر تشکیل
داده است.
طول خاک سقوط کرده مخلوط باسنگ بالاتر از شش صد
متر با ارتفاع 50 متر تپه جدیدی تشکیل داده است که احتمال شکست آن هیچ وجود
ندارد . با پرشدن کول از آب و لب ریز شدن آب کول در آیند مشگل آب نوشید نی ،
آبیاری کشتزار ، باغ های باشندگان قریه پاین را بوسیله ساخت یک کانال آب گیر از
آب کول در آیند نزدیک این کول طبیعی به این طول وعرض و عمق 80 متری یکی از مولد
با ارزش محیط زیستی در تلطیف آب و هوای در این منطقه ساحه بدخشان خواهد شد که
با فراهم ساختن آب و قابلیت زاد آوری نقش مهمی در بقاء گونه های بی شمار گیهان
و جانوران ایفا خواهد کرد. و حتی در فصل تابستان بخار آب از این کول معجزه موجب
باران های وقفی برای شادابی چراگاه های مراتع منطقه خواهد شد.
تشکیل کول های طبیعی مجزه الهی هستند با خود
رهایی وتنهایی را خوش دارند. این کول در آینده با عث ارزش زیستی جنگلی و تامین
انرژی برق برای مردم محل و تفریح صید گاه پرندگان و میراث فرهنگی منحصر به فرد
را از مهمترین وپیژگی های این کول آب باریک در آینده من منحیث یک کارشناس محیط
زیست می بینم.
کول ها یکی از شگفت انگیزترین اعجاز طبیعت هستند
که نقش بی دیلی در حفظ وحراست از مرغان آبی ؛ گیاهان ، جانوران ،و انسان ایفاء
می کنند . کول ها مهد جای گاه دگر گونی زیستی یاد می شوند که با فراهم ساختن آب
و قابلیت زاد آوری رول مهم در دوام زیست گونه های بی شمار گیاهان وجانوران و
بخصوص حیوانات وحشی و پرندگان ایفا می کنند. اطرف کول ها سر شار از هم زندگی
گیاهی و هم زندگی جانوری هستند. بخاطریکه کول ها روزانه یک مقدار زیاد حرارت
هوا را جزب کرده و در اثنای شب آن را دوباره آزاد می کند و بدین صورت از شدت
گرمی روز وسردی شب تا حدود کاسته وامکانات زندگی را برای نباتات وحیوانات
درمحیط واطراف خود مساعد می سازد وهم کوه ها را بار ور از جنگل و بته های جنگلی
می سازد. هستی جنگل ها از بروز رانش ، سیلاب ها و برف کوچ ها جلوگیری می کند
وهم در تعدیل وتلطیف ساختن هوای یک منطقه رول عمده دارند.
پالیسی قوریه پروری نهال شانی پسته با عث پایداری
کوه تپه ها و جلو ریزش یا رانش کوه تپه ها را در موسم بارانهای شدید و پیش گیر
ی از سیلاب های مدهش در منطقه خواهد داشت. بهترین خاک برای کاشت در خت پسته خاک
های چسبنا ک للمی می باشد که رطوبط را به مقدار زیاد وبرای مدت طولانی در خود
نگاه می کند.
بهترین خاک برای کاشت در خت پسته خاک های چسبنا ک
للمی می باشد که رطوبط را به مقدار زیاد وبرای مدت طولانی در خود نگاه می کند.
غرس درختان پسته دامنه را پایدار در مقابل شدت نذولات محلی ، رانش دامنه را سهل
و جلو گیری می کند، در خت پسته در ارتفاع 900 الی 2000 متر از سطح دریا خوب رشد
می کند. اراض نواحی جنوب غربی بدخشان از تیپه های خاکی کوهی تشکیل یافت است و
کول شیواه به این ارض طول خود یکی از مولد ترین محیط زیست را در ساحه جنوب غربی
بدخشان دوطرف در یای پنچ است و با فراهم ساختن آب هواه معتدل نقش مهمی را می را
در بقاء پسته خود رو و گونه های بی شمار بوته ها وگیاهان کمیاب دارویی وحیوانات
وحشی ایفا می کند. حتی در فصل تابست بابخار شدن آب آن مو جب باران های وقفی
وکوتا مدت در منطقه شده است که سبب شادابی جرگاه وادی شیواه وهم سبب تازه
نگهداشت پسته زار کوه تپپه جنوب غرب بدخشان شده است.
مدارک
ویکی پدیا انترنیت از حادثات رانش در جهان
استفاده مقالات از بی بی سی در مورد رانش ها
استفاد از مواد محیط زیست سویدن نقش گیاهان در جلوگیر از رانش
داکتر یارمحمد « حیدر زاده »
داکتر علوم محیط زیست سویدن
بالا
بازگشت