گرامیداشت ازصدمین سالگرد خاطرهٔ استقلال ۱۹۱۹ و جنبش امانی

۱۹/۸/۲۰۱۹

استرداد استقلال سیاسی افغانستان ازبریتانیای استعمارگرکه سرزمین های بیشماری را به زور اسلحه عصری و نیرنگهای استعماری تحت کنترول خود داشت و به گفتهٔ خود انگلیسها آفتاب در سرزمین اش غروب نمیکرد، محصول گام شجاعانه شاه جوان امان الله خان بود. شاه امان الله با تشکیل لویه جرگه از مردم افغانستان خواستار آن شد تا از تصمیم او مبنی بر استرداد استقلال سیاسی افغانستان پشتیبانی کنند. مردم افغانستان که از امیران تابع انگلیس به ستوه آمده و خواستار استقلال بودند، با تقدیم جان و مال برای استرداد اسقلال وطن عزیز خویش، از شاه جوان پشتیبانی کردند. نیروی مردم تحت ذعامت شاه امان الله در جنگ استقلال پیروز شد و استمارگران بریتانیائی را مجبور به برسمیت شناختن استقلال افغانستان ساخت. این رویداد تاریخی صفحهٔ زرینی را در تاریخ معاصر افغانستان تشکیل میدهد.

به تعقیب کسب استقلال افغانستان شاه امان الله به همکاری عده ای از یارانش که ریشه در جنبش مشروطه خواهی افغانستان داشته و یا متمایل به ترقی و تعالی کشورشان بودند، آغازنمود به پیاده کردن اصلاحات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی درافغانستان. هدف اصلاحات امانی سوق افغانستان بطرف مدرنیته (عصری شدن) بود. پیش کسوتان جنبش امانی آرزو داشتند با دست زدن به این اصلاحات نخستین گام ها را برای قرار گرفتن افغانستان درجایگاه مناسبی در ردیف کشور های یشرفته، بردارند.  شالودهٔ یک جامعه مدرن بر قانون اساسی گذاشته میشود. قانون اساسی که تحت رهبری شاه امان الله برای افغانستان تهیه شد، "نظامنامهٔ اساسی دولت شاهی افغانستان" بود. این نخستین قانون اساسی افغانستان در سال ۱۹۲۳ تدوین و تصویب گردیده بعد از توشیح به مرحلهٔ اجرا در آمد.  به تعقیب آن سایر قوانین که به نام نظامنامه ها یاد میشدند چوکات حقوقی ریفورمهای متعدد، در ساحات مختلف را پی ریزی نمودند.

"نظامنامهٔ اساسی دولت شاهی افغانستان" بردگی و کنیزی را در افغانستان لغو نمود، حقوق و آزادی های اساسی اتباع را تضمین کرد، مساوات حقوق تمام اتباع افغانستان (بشمول زنان) را تسجیل نمود، قوای ثلاثه را از هم تفکیک کرده و ساحه صلاحیت قوه اجرائیه را در چوکات قانون محدود ساخت. روابط بین المللی افغانستان بعد از استقلال توسعه بی سابقه یافت. سفر هیأت افغانستان تحت رهبری شاه امان الله به اروپا نقش مهمی در معرفی افغانستان به دول و مردم اروپا و کسب توجه اروپائیان به تحولات در این کشور داشت. معارف از توجه خاص شاه برخوردار بود و در دههٔ امانی (۱۹۱۹-۱۹۲۹) در کابل و ولایات با وسعت بیسابقه ترویج شد. نهضت نسوان تحت رهبری ملکه ثریا نخستین زمینه رشد و درخشش برای زنان افغانستان در تاریخ معاصر افغانستان بود.  اصلاحات فوق الذکر بخاطر وسعت و سرعت تطبیق آن در تاریخ بنام جنبش امانی یاد میگردد. صرف نظر ازعجله در تطبیق برخی اصلاحات فرهنگی، میتوان گفت که در مجموع دورهٔ  دهسالهٔ جنبش امانی هم صفحات زرینی از تاریخ افغانستان را تشکیل میدهند.

دورهٔ امانی تنها دوره ای بود که در آن علاوه برصیانت و استفادهٔ مؤثراز استقلال سیاسی کشور برای تأمین استقلال اقتصادی،  انکشاف معارف و ارتقای دانش جوانان تا سطح خودآگاهی ملی کار با نقشه و دوامدار صورت میگرفت. شاه بخصوص قبل از سفرش به اروپا از محبوبیت خاصی در میان مردم افغانستان برخورداربود. با داشتن چنین اوصاف رژیم امانی خارچشم استعمار انگیس در منطقه و منبع امید برای خلقهای در بند هندوستان، بخصوص قبایل آنطرف خط فرضی دیورند بود. ادامهٔ کار این رژیم خطری بود برای منافع دولت انگلیس در هند برتانوی. انگلیسها رجوع نمودند به توطئه برای براندازی رژیم امانی. این توطئه ها که همزمان با سفرهیأت افغانی تحت رهبری شاه و ملکه به اروپا با تبلیغات زهر آگین آغاز گردید، بنابربیسوادی مردم افغانستان واستفاده انگلیسها از عناصرنفوذی شان که در لباس روحانی بین مردم تعبیه شده بودند، سرانجام انگلیسها قادر به خاتمه دادن به این دورهٔ مبتنی براستقلال وترقیخواهی در افغانستان گردیدند.  حوادث ناگواری که از سقوط رژیم امانی بدینسو در وطن ما اتفاق افتاد، علاوه برعقب راندن پیشرفتهای حاصله در دورهٔ امانی نقض و حتی حذف مکرر استقلال کشور را در پی داشت. متأسفانه دورهٔ امانی در افغانستان دیگر تکرار نشد. از همین رو استرداد استقلال افغانستان در ۱۹۱۹ و اصلاحات ترقیخواهانهٔ دورهٔ امانی در اذهان مردم به یک الگوی پسندیده و یک خاطرهٔ فراموش ناشدنی مبدل شده است.

فدراسیون سازمانهای پناهندگان افغان در اروپا (فارو) از تأسیس خویش بدینسوهر سال به بزرگداشت از خاطرهٔ استرداد استقلال سیاسی کشور در۱۹ اگست ۱۹۱۹ و یابود ازدورهٔ دهسالهٔ مبتنی بر استقلال و اصلاحات ترقیخواهانهٔ متعاقب آن، میپردازد.  هیأت مدیرهٔ فارو در چندین کنفرانس سالانهٔ  خویش افتخار میزبانی ازمرحوم شهزاده احسان الله وخانم شان مرحومه لیلا طرزی و شاهدخت هندیه د افغانستان دختر شاه امان الله را داشته است. کنفرانس امسال فارو که بتاریخ ۱۹ اکتوبر۲۰۱۹ در کشور هالند برگزار میگردد، به بزرگداشت از صدمین سالگرد خاطرهٔ پُر افتخارکسب استقلال در ۱۹۱۹ و اصلاحات ترقیخواهانهٔ امانی اختصاص یافته است. امید بتوانیم از این طریق به تقویت عنعنهٔ استقلال خواهی مردم افغانستان وتشدید حس ترقیخواهی در میان نسل جوان این کشور، سهمی ولو کوچک ادا کرده باشیم.

هیأت مدیره فدراسیون سازمانهای

پناهندگان افغان در اروپا (فارو)

 

 

 

---

FAROE, Post Box 707,   2300 AS,   Leiden,     www.afghandiaspora.org,    

faroe_af@hotmail.com