شهناز حقشناس
آیا حزب کمونیست چین بختی برای بقا در افغانستان دارد؟
• persian Epoch Times
• دی ۳, اپک تایمز فارسی ۱۴۰۱
کارشناسان میگویند که دولت خلق چین بعد از یک و نیم سال تلاش برای تحکیم روابط با طالبان متوجه شدهاند که محاسباتشان درست نبوده است و اوضاع در افغانستان پیچیدهتر از آن چیزی است که آنها فکر میکردند؛ به طوری که حمله اخیر به هتل محل اقامت چینیهای وابسته به دولت خلق چین برای انها یک پیام داشت، اینکه در افغانستان نباید سرمایه گذاری کنند.
به گفته آنها، این دولت پس از به قدرت رسیدن طالبان، روابط بیسابقهای را با افغانستان تحت کنترل امارت اسلامی طالبان آغاز کردند که دستکم در چند دهه اخیر این سطح از روابط گرم دیپلماتیک بیسابقه بوده است.
حسن رضایی، کارشناس مسایل افغانستان به اپک تایمز میگوید: «طالبان به عنوان یک گروه تروریستی سالهای زیادی است که با گروه‌های مختلف افراطی و بنیادگرا ارتباط داشته است، اکنون که امارت طالبان در افغانستان تشکیل شده است، در پی تحقق اهداف و آرزوهای خودشان هستند و در هر جایی که روابط خارجی طالبان با کشورهای جهان را به زیان خود تفسیر کنند، طبیعی است که واکنش نشان بدهند.»
وی ادامه میدهد: «از طرفی، از نظر این گروه‌ها، هیچ دولت خارجی نباید با مسلمانان و کشورهای اسلامی در تعامل اقتصادی، سیاسی و .. باشند؛ زیرا به نظر این گروه‌ها این کشورها اهداف استعماری خودشان را در کشورهای اسلامی دنبال میکنند. میدانیم که مسلمانان در چین تحت شکنجه و اذیت و آزار هستند و گروه‌های بنیادگرای مرتبط با طالبان به مسائل داخلی چین توجه دارند. از این نظر با این حمله میخواهند به (حزب کمونیست چین) بگویند که در افغانستان سرمایه گذاری نکنند.»
مستشاران چینی از وزارتخانهها تا بازداشتگاه حقانی
رسانهها گزارش دادهاند که از ابتدای تشکیل امارت اسلامی طالبان، مستشاران چینی وابسته به حزب کمونیست چین، در نهادهای دولتی طالبان از جمله وزارت دفاع و معادن مشغول همکاری با طالبان بودهاند، ولی بعد از حمله به هتل اقامتشان در کابل، بسیاری از انها خاک افغانستان را به دستور دولتشان ترک کردهاند. هر چند که طالبان به آنها در زمینه تامین امنیتشان در افغانستان اطمینان دادهاند.
همکاری این مستشاران چینی به طور دقیق مشخص نیست اما یکی از کارمندان امنیت ملی دولت سابق افغانستان که نخواست نامش فاش شود، به اپک تایمز گفته است که در چند ماه گذشته تعدادی از افراد چینی در بازداشتگاه حقانی در مرکز افغانستان دیده شدهاند. وی تاکید میکند که این رفت و آمدها بسیار مشکوک به نظر میرسد، چون در بازداشتگاه حقانی، حتی طالبان به طور معمول نمیتوانند وارد شوند و فقط کسانی حق ورود به این بازداشتگاهها را دارند که افراد مورد اعتماد آنها باشند یا مسئولیتهایی در این بازداشتگاه داشته باشند. به گفته وی، با توجه به بدبینی این گروه‌ها به غیرمسلمانان، احتمال قوی وجود دارد که این افراد چینی وابسته به دولت این کشور، نقش مشاوره ای یا استخباراتی (اطلاعاتی) داشته باشند.
پیش از این هم، حزب کمونیست چین با گروه‌های بنیادگرای اسلامی تعاملات پنهان و آشکاری داشته است. در دوره اول امارت طالبان، حزب کمونیست چین از القاعده به ازای هر موشک منفجر نشده آمریکایی ده میلیون دلار به این گروه پرداخت و توافق دفاعی با امارت طالبان در دهه هفتاد شمسی امضا کرد که با سرنگونی امارت طالبان توسط امریکا در سال ۲۰۰۱ این توافق از بین رفت.
نگرانی از گسترش نقض حقوق بشر
همچنین حزب کمونیست چین که قدرت را در این کشور به مدت بیش از نیم قرن در دست دارد، از جمله حکومتهایی است که متهم به نقض گسترده حقوق بشر میلیونها تن از شهروندانش است، شکنجه، کشتار و برداشت اجباری اعضا از بدن زنده تمرین کنندههای فالون گونگ در چین، نسل کشی اویغورها، شکنجه و کشتار تبتیها و مسیحیان از جمله موارد نقض گسترده حقوق بشر در این کشور است.
این نگرانی وجود دارد که دولت این کشور در کنار همکاریهای اقتصادی و سیاسی با طالبان، در زمینه سرکوب گروه‌های اجتماعی و عقیدتی و تثبیت قدرت به طالبان مشاوره دهند.
آگاهان معتقدند که بعد از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در آگوست ۲۰۲۱ میلادی، حزب کمونیست چین که همواره در برخی از اظهاراتش، افغانستان را کشور «اشغال شده» توسط آمریکا میخواند، با این تصور به میدان بازی در افغانستان آمد که آمریکا به این زودیها به افغانستان بازنخواهد گشت، بخصوص اینکه آمریکا، سفارتش را در افغانستان بست و بسیاری از تجهیزات مهم نظامیش را در این کشور منهدم کرد.
بعد از کشتن رهبر القاعده در کابل توسط آمریکا، تام وست، نماینده آمریکا برای افغانستان با طالبان دیدار کرد و دومین دیدار در چند هفته گذشته نیز با وزیر دفاع طالبان انجام شده است. اکنون رسانهها گزارش میدهند که بعد از حمله به هتل چینیها، دولت چین از ادامه همکاری با طالبان مایوس به نظر میرسد.
ترجیح طالبان؛ آمریکا یا چین؟
حسن رضایی در اینباره میگوید: «روابط افغانستان با جهان غرب و ایالات متحده با روابط این کشور با دولتی مانند چین قابل مقایسه نیست. تجربه و مولفه ای روابط خارجی غرب و آمریکا بسیار همه جانبه است و برای کشورهایی چون افغانستان دارای اهمیت اساسی است. در واقع، الگوی روابط غرب با افغانستان تنها بعد اقتصادی ندارد، بلکه ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز دارد که ملت‌های جهان سوم سخت به آ ها نیازمند هستند، چیزی که رژیم‌های ایدئولوژیک و خودکامه از آن وحشت دارند.»
به گفته وی، متاسفانه افغانستان فرصت طلایی روابط با جهان غرب را یک بار دیگر در تاریخ (بعد از بر سر قدرت آمدن طالبان در ۲۰۲۱) از دست داده و احیای این روابط نیز بسیار دشوار شده است. تردیدی نیست که در میان طالبان جناحها و افرادی وجود دارند که طرفدار روابط با ایالات متحده آمریکا و غرب هستند اما جناح غالب در میان این گروه همچنان نگاه ضد غربی و آمریکایی دارد.
موسی جعفری، کارشناس روابط بین الملل در گفتگو با اپک تایمز به پیشینه روابط دولت خلق چین با افغانستان اشاره میکند و میافزاید: «انتقادی که بر چین همیشه مطرح بود این بود که آمریکا (با متحدانش) در طول دو دهه هزینه و قربانی برای مبارزه با تروریسم در افغانستان داد و چین از سیستمی که آمریکا در افغانستان بوجود آورد، نفع برد، بدون اینکه هزینهای بدهد. اکنون که اوضاع دگرگون شده است و خطر گسترش تروریسم بین المللی از افغانستان وجود دارد. بیشتر کشورهای جهان به عملکرد طالبان توجه می کنند اما چین علاقمند نیست که با رویکرد آمریکا در افغانستان هزینه کند، اکنون دولت خلق چین به دنبال تاثیرگذاری بر طالبان با هزینهای محدود است.»
منافع اقتصادی چین در افغانستان
در ماه نوامبر، شی جینگ پینگ، دبیر کل حزب کمونیست چین و رئیس دولت این کشور با شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان توافق کردند که افغانستان تحت حکومت طالبان را نیز از طریق کریدور اقتصادی پاکستان و چین، شامل برنامه «یک کمربند و جاده» کنند. پیش از این هم، وزیر خارجه چین نیز خواستار همکاری افغانستان به عنوان ضلع سوم کریدور اقتصادی پاکستان و چین شده بود.
موسی جعفری در اینباره میگوید: «از یک طرف حکومت افغانستان تحت کنترل طالبان اگر بتواند همسو با منافع دولت چین باشد، میتواند منافع اقتصادی را برای طرف چینی تامین کند و از طرفی پاکستان که روابط استراتژیک با چین دارد، جایگاه محوری در کنترل طالبان دارد. بنابراین چین تلاش میکند که از پاکستان استفاده کند تا تضمینهای لازم برای تداوم همکاری با طالبان داشته باشد اما حمله به هتل اقامت چینیها در کابل نشان داد که نگرانیهایی (در افغانستان) وجود دارد که نمیگذارد، منافع (دولت) چین حداقل در کوتاه مدت در دسترس باشد.»
با وجود رایزنیهای دیپلماتیکی که حزب کمونیست چین برای به رسمیت شناختن امارت طالبان کرده است، اما تاکنون هیچ دولتی این گروه را به رسمیت نشناخته است. به نظر میرسد دولت آمریکا از چند ماه به این سو برای جلوگیری از نفوذ دولت خلق چین در افغانستان و آسیای میانه در تلاش است تا از طریق توافقات با طالبان از خطر گسترش تروریسم از افغانستان به کشورهای دیگر جلوگیری کند.
برخی آگاهان معتقدند که حزب کمونیست چین از منافع اقتصادی، سیاسی و اطلاعاتیش در افغانستان به راحتی صرفنظر نخواهد کرد و رهبران طالبان نیز به دنبال قطع روابط دوستی شکل گرفته با این دولت نیستند. اکنون طالبان در میان دو دولت چین و امریکا قرار دارند. امریکا طالبان را برای تشکیل یک حکومت فراگیر و حق تحصیل و کار زنان و حقوق اقوام تحت فشار قرار میدهد. در طرف مقابل حزب کمونیست چین قرار دارد. این نگرانی جدی وجود دارد که دولت خلق چین با استفاده از تجارب خود در سرکوبها به امارت طالبان مشاوره و آموزش دهد تا با استفاده از روشهای مختلف سرکوب، اقوام و گروه های عقیدتی مختلف در افغانستان را به انزوا بکشاند و قدرت خود را تحکیم بخشد.
نویسنده: مریم شاهی، خبرنگار و تحلیلگر سیاسی
ارسالی شهناز حقشناس
Shahnaz Haghshenas
بالا
بازگشت