عابد
معماران ادبِ فارسی
هر زبان ابزار تفهیم بیش نیست
رنگِ لهجه افتراقِ کیش نیست
لهجه می باشد محصول مکان
درتکلم می توان احساس آن
طعم فارسی در خجند است دیگر
لفظ هراتی ست چون شهد و شکر
این گل در سه مکان رویده است
زان شمیم نیم جهان بویده است
فی المثل تاجیکی فارسی دری
می دانید از چه ترکیب عنصری؟
در حقیقت فارسی ست، فارسی دری
همچنان گویند فارسی تاجیکی
این زبان در سه مکان با سه شکل
کسبِ نام کرده ولیکن یک اصل
می کند یک نام آنها را جدا
چونکه دارند هر سه یک محتوا
بلخِ بامی، هم بخارا مهدِ آن
در همین حوزه بلوغ شد این زبان
پیش از سامانیان و باختری
بود فارسی وصله یی سر تا سری
از بلاد روم شروع تا کاشغر
شاهی بی تاج بود ولیکن تاجور
شهر غزنه مرکزِ فرهنگ بود
بد سگالی برهمگان ننگ بود
گبرومسلیم، هم بودیست و یهود
بر روشِ خویش می کردند سجود
خوارزم بود خار چشم مغرضین
شان و شوکت داشت بالا از زمین
بررواقِ قرن رودکی نگاشت
برزمینِ قرن فردوسی بکاشت
از تکاپو ناصرِ خسرو رفت
در یمگان یکه و تنها نشست
لیک سنایی بحر بود بسیار عمیق
بی تعصب، بر همه یکسان رفیق
انوری از سیم و زر دیگدان ساخت
غوریان آنرا در آتش گداخت
بیرونی، بیرون رفت کیهان کشود
در رصد خانه با ارمان غنود
خاقانی هم ظهیر و هم عطار
گنجِ ایشان نیست در حدِ شمار
رودکی اولین خشت را گذاشت
حنظله اول درو کرد، بعد کاشت
هست شهیدی اولین آغازگر
در قصیده عنصری پیغام بر
این تقویمِ جلالی را خیام
تعیین اش کرد طول و عرضِ ایام
حرف می پیچد کلالت می کند
یاد از وطواط و ندرت می کند
بود پُرسوز نظم خجندی کمال
در واسوخت بهترین شایق جمال
گنجی معنی داد بیرون مولوی
بی همانند است جُنگِ مثنوی
مخفی بیچاره مخفی در کناف
رابعه ناشاد رفت پیش از زفاف
همدمِ شب ها بر خان و غریب
شعر حافظ بود بر دل ها قریب
دفتر و دیوان در اقصای هند
هم چنان رایج در پنجاب و سند
لاهوری از فیض آن اقبال شد
غالب هم در شقِ شعر تمثال شد
صائب دلداده یی کابل بود
طرز او از هردو سبک حاصل بود
هم خرسانی عراقی هندی
همچو صائب آملی و چندی
عرضه کردند آنها طرزِ نوین
آن زمان هندی شد سبک پسین
هم حقیقی هم بداق بودند تُرک
در فارسی می سرودند بس سترگ
شهر گنجه از نظامی پر گنج
دردِ تعبید لاهوتی را داد رنج
شکل و معنی بیدل را شهره کرد
معنی در معنی پیچید نعره کرد
جام جامی بود لبریز از کلام
پند انصار بود سرریز از پیام
محجوبه دخت هری از خانه
نوری گنجی سینه می تابانه
سعدی یی ما خرمن اندرز بود
فهم بسطامی طویل العرض بود
ثالث و نیما هم استاد بهار
قصه می کردند به ما از شهریار
معیری، شاملو، هم قیصرامین
بهترین بودند، استند بهترین
اعتصامی درنظام پروین بود
بابا طاهراز لطاف آذین بود
قطران و فخرالدین خواندند سبق
هر دو بودند شاگرد نزد عُمعق
لیک زکایی چون کوسج بی مثال
عسجدی همچو کوهی نیک خصال
گرکنی تعمق به شعر بیتاب
پربها گنج اند، ولیکن کمیاب
مستغنی ، قاریزاده، کابلی
می ربودند هر کجا نازک دلی
الفت و گویا و باقی یار اند
خالص اند خالص، با مقدار اند
عشقری تنها نشست، دلکش گفت
حاجی اسماعیل سراسر دُر سفت
سرورِ دهقان، سرمد، شکریه
می کنند غوغا در دل تعبیه
رازق فانی و داکتر نکهت
هردو رفتند از دیارِ غربت
بهبهانی هم فروغ فرخزاد
مادر گیتی تا اکنون نزاد
در جوانی عاصی را عصیان برد
قصه آغاز کرد ناپایان مرد
کوکبِ تابناک بود بارق حسن
حیدری افزود در طعم سخن
می کشد زریاب زر از قعر دل
ناظمی معمار است در شهرِ دل
نادیا ، یارقین هم خانم سعید
نیستند آنها کزین اوصاف بعید
نادری پادشاه ست در دنیایی شعر
باختری فاتح ست در ملک ضمیر
از صبوری آهنگ ها زنده شد
ماندگار شد، باقی شد پاینده شد
درظهوری برتری دارد حضور
ازطهوری چارکتاب مانده قطور
ازعنایت شد عزیزه نامور
اندرین عرصه پگاهی تاجور
گُردانی موجِ بحر است بی قرار
نورسنگراز تلاطم تبدار
پروین و حامد هم پولادیان
از قوافل پیش رفت بهرامیان
هم پویان هم حسینی هم نگاه
می کنند تحریر بر ظلمت سیاه
کاظمی آمد پیاده، پیش پیش
می کند آرامی یی دل ریش ریش
شاهرخِ پژمان و قایل زاده
مستِ الفاظ شیرین بی باده
کابلی آزاد، ابراهیم صفا
از ته یی دل شعرگفتند بی ریا
رفت صراحت روشنی خاموش شد
از نبودش اهل دل مدهوش شد
از جفای دهر چندی نیمه راه
همچو داریوش هم یاسینِ نگاه
خوانده ایم بار بار شعرِ دلنشین
از هارون، از صنمِ عنبرین
سیرتِ سهراب، سارقِ دل است
شعرِشادان درطعم بویِ گل است
ازرهیاب، تا مبشر هم رضا
موج معنی می زند در محتوا
هادی میران، هم سعیدی بحر اند
بی تعارف بهترین دهر اند
تابش و آهنگ هم یسنا پیام
کوثری در وجد آورده کلام
بود بیرنگ دامن کوهدامنی
بود ارژنگ در همان بی وطنی
رفت راوش در دل تاریخ نشست
رنگ تزویرها، از باور شکست
عاشقانه می سراید نو نو
در کوایف پیچیدوتابش جو جو
عالم است مفتخر بر افتخار
راه و رسم اش بی نظیر در هنجار
تاشقرغان از خرم بود چون خرم
شعر خیاط بود در مجموع الم
شعر مرهم می شود بر دردمند
از عفیفِ باختری پند است، پند
با خلیق و خسته می گفت آئینه
نشکنید زلف سخن با شانه
ختلانی همچو باقی، باقی است
فرزانه در ملاحت ساقی است
شیرعلی لایق در شعر لایق است
گلرخساردر ملاحت فائق است
زلفیه در ناز، ناز افگنده است
پیرو در راز، راز افگنده است
نقشپندی خادمِ ملک مزار
شعر موزون اش چو لعل آبدار
مزرع شعر از نجیب شد بارور
راسخ شد، بهترین پورِ پدر
هم ضمیری، هم ساعی در کلام
همچو خورشید نور بخشند در ظلام
در غزل امروز سنا است بیدل
گوهرِ لفظ اش می باشد اصیل
اندرین پهنا گسترده ادب
دست بدست دادند پشتون و عرب
پند و اندرز ها ز رحمان مانده
بیضه یی دانش غنی خان شانده
هم زیار و هم مواج و کاوون
شعر ایشان اند از اوصاف بیرون
بهر اعمار این چنین قصرعظیم
از همه اقوام در آن اند سهیم
در غنا فارسی بیگانه گان
آفریدند رسم و راهِ شایان
المحمد شینی از اهل چین *
هم قواعد صرف و نحو را تدوین
هم چنان (دستوم) اندرباب نوشت **
درحقیقت شخم زد او دانه کِشت
از همه اکناف در گلزار شعر
می رسد در گوش از آنها صفیر
ما نگردیم (ما ) بی ما و شما
از تجمع قطره گردد دریا
آنچه از اسلاف بود، چون آئینه شد
خشت و چوب و سنگ بود، چون خانه شد
این صدا یک روز عالم می گیرد
از دل مغموم ماتم می گیرد
از کرم (عابد) یاد کرد نخبگان
از عطش مرفوع گردند تشنگان
نیست خالی از سلاف آریا زمین
من از آن بحرقطره کردم آذین
ج (عابد)
نوت : (*) اولین کتاب در باره قواعد زبان فارسی و صرف و نحو توسط یک نفر مسلمان چینی در ۱۰۷۱ هجری به رشته تحریر در آمده است بنام منهاج الطلب ( محمد بن الشذونی الصینی یعنی چینی) که کهن ترین کتاب در قواعد زبان فارسی است
(**) در زمان نذرمحمد خان ازبک در سال ۱۰۳۵ – ۱۰۵۵ هجری مرد صاحب قلم بنام دستوم بن پیرعلی اندخویی فرهنگ کنزالکنیز (فرهنگ کامل زبان فارسی دری) را در سال ۱۰۴۹ هجری تالیف کرد. اقتباس از تاریخ هزاره ها . کاظم یزدانی.
یادداشت :دوستان ارجمند، علاقه مندان شعر و ادب!
باید اذهان دارم اینکه در قبال هر حرکت سیاسی و یا هم اجتماعی هدفی نهفته می باشد. بدون شک شما پی می برید از سیاق کلمات. بلی بدون تردید! سال های متمادی با یک مخمصه درونی درگیر بودم، می اندیشیدم که در ایجاد، تدوین و غنامندی این فرهنگ آریایی و زبان باستانی فارسی انسانهای سترگ گنج های گرانسنگ و کار های قابل ملاحظه یی را انجام دادند با وصفی همه ناملایمات. لذا جا دارد که از ایشان به قدر اندک قدردانی و سپاسگزاری صورت گیرد. باید اضافه کنم که تعیین جایگاه کار این قلم نبوده، آن را گذشت ایام محک می زند. من بنوعی از کارکرد های تعداد قلیل این عرصه یاد آوری کردم، آن هم در قالب یک مثنوی که چندین سال را در بر گرفته است، فقط قطره یی از آن بحر را برملا ساختم. ضمنا باید اضافه کنم که هنوز نقطه نگذاشتم در اثر پیشنهاد شما می شود این پروسه را وسعت داد تا رضایت خاطر اکثریت را جلب کرده باشیم.
جمعه خان (عابد)
اسامی شعرای که درین چکامه ذکر شده، قرار ذیل می باشد.
۱- رودکی : ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمان بن آدم متخلص به رودکی در سال ۲۳۷ هجری پا به عرصه هستی گذاشت، اولین شاعر زبان فارسی است، در دوره سامانیان می زیست. در سال ۳۱۹ هجری درگذشت، در سمرقند دفن گردید.
۲- فردوسی ابوالقاسم طوسی متخلص به فردوسی یک از حماسه سرایان زبان فارسی، در دربار غزنویان شهنامه را سروده است. در سال ۴۴۰ متولید، در سال ۵۱۷ هجری درگذشت.
۳- ناصرخسرو بلخی : ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی در سال ۳۹۴ ه ق متولید در سال ۴۸۱ در یمگان بدخشان در تعبید درگذشت.
۴- سنایی غزنوی : ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی در سال ۴۷۳ ه ق متولید- در سال ۵۴۵ قمری در غزنه درگذشت.
۵ انوری : اوحدالدین محمد بن محمدانوری معروف به انوری ابیوردی شاعر دوره سلجوقی است.در اوایل قرن ششم متولید گردیده، در سال ۵۷۵ هجری در گذشت.
۶- ابوریحان بیرونی : ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر دوران غزنویان است. در سال ۳۶۲ هجری در کاث خوارزم به دنیا امد، در سال ۴۴۲ هجری در غزنی درگدشت.
۷ – خاقانی : افضل الدین بدیل بن علی خاقانی شروانی در سال ۵۲۰ هجری در شروان بدنیا آمد، در سال ۵۹۵ هجری در تبریز درگذشت.
۸- ظهیرالدین ابوالفضل طاهر بن محمد فاریابی ( ۵۵۰- ۵۹۸) قصیده سرا معروف بوده.
۹- عطار: ابوحامد محمد عطار نیشاپوری مشهور به شیخ عطار ( ۳۲۹- ۴۱۶) ه ق
۱۰- حنظله بادغیسی شاعر قرن سوم هجری است، در عهد طاهریان می زیست، اشعاریکه از وی باقی مانده تنها پنج بیت و یک قطعه می باشد. در سال ۲۱۹ هجری وفات کرده.
۱۱- شهید بلخی : ابوالحسن شهید بن حسن جهودانکی بلخی معروف به شهید بلخی که هم طراز زکریا رازی بوده، در سال ۳۲۵ هجری درگذشته است.
۱۲ – عنصری بلخی : ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی در زمان امیر نصر برادر سلطان محمود غزنوی به وی لقب ملک الشعرا یی می بخشد. ( ۳۵۰- ۴۳۱) ه ق.
۱۳- خیام – شاعر دوره سلجوقی است، در نیشاپوربدنیا آمده ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر مطرح دوران خودش بوده. در سال ۴۴۰ متولید، در سال ۵۱۷ هجری در گذشته است
۱۴- وطواط : خواجه رشید وطواط در سال ۴۸۱ قمری چشم به جهان گشود. یکی از معروف ترین منشیان دربارخوارزم شاهان بوده، به خاطر کوچکی جثه وی به وطواط معروف بوده. در سال ۵۷۳ هجری در سن ۹۳ سالگی وفات کرده.
۱۵- ندرت : گویند اهل مشهد است. روزی به اسماعیل سیاه می گوید که شما شعر می تیزید، حاجی می گوید، بلی بر سبیل ندرت.
۱۶- کمال خجندی : کمال الدین مسعود خجندی معروف به شیخ کمال و کمال خجندی یکی از عارفان سده هشت هجری بوده. در خجند به دنیا آمده و در تبریز وفات کرده، در آن جا دفن است.
۱۷- شایق جمال : میر غلام حضرت فرزند میرجمال الدین در سال ۱۳۱۴ ه ق در کوچه غسلان گذر وزیر شهر کابل به دنیا آمد، در سال ۱۳۵۳ خورشیدی به ابدیت پیوست.
۱۸- مولوی : مولانا جلال الدین بلخی شاعر بزرگ قرن هفتم هجری می باشد. در سال ۶۰۴ هجری در بلخ بدنیا آمد. در سال ۶۷۲ در شهر قونیه ترکیه وفات یافت.
۱۹- مخفی : مخفی بدخشی در سال ۱۲۵۵ خورشیدی بدنیا آمد، در سال ۱۳۴۲ خورشیدی وفات کرد.
۲۰- رابعه بلخی : رابعه دختر کعب قُزداری که به رابعه بلخی شناخته شده نخستین شاعر زن که به زبان فارسی شعر سروده، در سده چهارم هجری زندگی می کرده. پدرش از عرب های کوچیده به خراسان است و فرمان روای بلخ، سیستان، قندهار و بُست بوده. تولد و روز مرگ اش به درستی ثبت نشده.
۲۱ – حافظ : خواجه شمس الدین محمد بن بها الدین محمد مشهور به لسان الغیب در سال ۵۴۰ ه ق به دنیا آمده، در سال ۶۱۸ قمری درگذشته است.
۲۲ – اقبال لاهوری : علامه اقبال زاده ۱۲۵۶ هجری می باشد. در سال ۱۳۱۷ هجری درگذشته است. در سیالکوت متولید شده . شاعر متفکر به فارسی و اردو شعر سروده است.
۲۳ – غالب : مرزا اسدالله خان بیک مشهور به مرزا غالب در زمان مغول های هند زندگی می کرد به زبان فارسی و اردو شعر می سرود. ( ۱۷۹۷- ۱۸۶۹).
۲۴ – صائب تبریزی : مرزا محمد علی صائب تبریزی اصفهانی زاده ۱۰۰۰ هجری قمری و در سال ۱۰۸۰ هجری قمری درگذشت. بیان گذار سبک هندی می باشد.
۲۵- حقیقی : از جمله پادشاهان قراقویونلو جهان شاه در سال ۸۴۱ هجری می زیست. به ترکی و فارسی شعر می سروده در شعر حقیقی تخلص می کرده و پسرش پیر بوداق میزا نام داشت، و بداق تخلص می کرد. روزی بین پدر و پسر بر سر تملک عراق جنگ در می گیرد. پدر به پسر با چنین مطلع شعر می گوید.
ای خلف از راهِ مخالف بتاب تیغ بیفگن که منم آفتاب
شاه منم ملک و خلافت مراست تو خلفی از تو خلافت خطاست
غصب مکن منصبِ پیشین ما غصب روا نیست در آئین ما
پسر به پاسخ پدر می گوید.
ای دل دولت به لقای تو باد باد ترا شوکت و بخت و مراد
نیستم آن طفلی که دیدی نخست بالغم و ملک به بالغ درست
شرط ادب نیست مرا طفل خواند بخت به جایی بزرگم نشاند
هر دو جوانیم من و بختِ من با دو جوان پنجه بهم بر نزن
نقل از تاریخ ادبیات صفحه ۶۲ جلد سوم.
۲۷ – نظامی گنجوی : جمال الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن موید در سال ۵۳۵ در شهر گنجه آذربایجان بدنیا آمده یکی از شاعران فارسی گو دارای سبک خاص می باشد. در سال ۶۱۲ هجری درگذشته است.
۲۸ – لاهوتی : حسن لاهوتی اشکوری یکی از مخالفان حکومت پهلوی بود که به اتحادشوری وقت تعبید شد. تا اخر عمر در تاجیکستان ماندگار گردید. ( ۱۳۰۶- ۱۳۶۰) خورشیدی
۲۹ – بیدل : مرزا عبدالقادر بیدل در سال ۱۰۵۴ قمری بدنیا آمد، در سال ۱۱۳۳ قمری پدرود حیات گفت.
۳۰- جامی : نورالدین عبدالرحمان بن حمد بن محمد جامی در سال ۷۹۳ قمری در تربت جام بدنیا آمد، در سال ۸۹۸ قمری در سن ۸۱ سالگی در هرات درگذشت.
۳۱- خواجه عبدالله انصاری : ابواسماعیل عبدالله بن منصور محمد زاده ۳۹۴ قمری در هرات است و در سال ۴۸۱ قمری در همان جا درگذشت.
۳۲ محجوبه : نام اصلی بی بی صفورا در سال ۱۳۲۴ خورشیدی در بادغیس بدنیا آمده، از وی ۵۰۰۰ هزار بیت باقی مانده.
۳۳ – سعدی : ابومحمد مصلح بن عبدالله شیرازی در سال ۶۰۶ هجری بدنیا آمده ، در سال ۶۹۰ درگذشته است.
۳۴ – فروغی بسطامی : میرزا عباس فروغی بسطامی غزلسرای معروف دوران قاجار در سال ۱۲۱۳ هجری در کربلا زاده شده، در سال ۱۲۷۴ هجری در تهران درگذشته است.
۳۵- ثالث : مهدی اخوان ثالث شاعر مطرح دارای سبک خاص می باشد. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی در مشهد بدنیا آمده، در سال ۱۳۶۹ خورشیدی در تهران درگذشته است.
۳۶ – نیما : علی اسفندیاری که با نام نیما یوشیج شناخته می شود، بیان گذار شعر مدرن فارسی می باشد یعنی پدر شعر نو. در سال ۱۲۷۴ بدنیا آمده، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی درگذشته است
۳۷ – بهار : محمد تقی بهار متولد ۱۲۶۵ خورشیدی، ملقب به ملک الشعرا بهار. شاعر، ادیب و روز نامه نگار بوده، در سال ۱۳۳۰ خورشیدی در اثر مرض سل درگذشت.
۳۸ – شهریار: سید محمدحسن بهجت تبریزی متخلص به شهریار شاعر فارسی گوی آذری در سال ۱۲۸۵ خورشیدی بدنیا آمده در سال ۱۳۶۷ خورشیدی دیار فانی را ترک گفته است.
۳۹ – معیری : رهی معیری محمد حسن معیری در سال ۱۲۸۸ خورشیدی در تهران بدنیا آمده، در سال ۱۳۴۷ خورشیدی در اثر مرض سرطان جان به حق آفرین سپرد.
۴۰ – شاملو : احمد شاملو متولد سال ۱۳۰۴ خورشیدی است، تحصیلات نامرتب داشته، در شعر نو شیوه یی بخصوص داشته، ضمن شعر فلم نامه هم می نوشته،در سال ۱۳۷۹ خورشیدی در شهر کرج درگذشت.
۴۱ – امین قیصرپور : متولد سال ۱۳۳۸ خورشیدی است در سال ۱۳۸۶ درگذشته است. یکی از چهره های تاثیرگذار و برجسته پس از انقلاب ۵۷ ایران است.
۴۲ – پروین اعتصامی : رخشندی اعتصامی معروف به اعتصامی در سال ۱۲۸۵ شمسی در شهر تبریز بدنیا آمده، در سال ۱۳۲۰ شمسی در جوانی درگذشت. دیوان وی دارای ۲۵۰۰ بیت می باشد.
۴۳ – بابا طاهر عریان : در دوران طغرل بیک سلجوقی می زیست. یکی از دوبیتی سرایان معروف زمان اش است به زبان فارسی و لری شعر سروده. (۳۲۶- ۴۱۱) ه ق
۴۴ – قطران : شرف الزمان حکیم ابومنصور قطران عضدی تبریزی شاعر سده پنجم هجری است. زبان مادراش آذری می باشد. وفات وی را سال ۴۶۵ هجری توشته اند.
۴۵ – فخرالدین اسعد گرگانی : شاعر داستان نویس قرن پنجم هجری است. گویا در اوایل قرن پنج هجری زاده شده. در سال ۴۴۶ هجری در اواخر دوره طغرل وفات کرده.
۴۶ – عمعق : امیرالشعرا شهاب الدین عمعق بخاری زاده ی ۴۴۰ هجری می باشد، در سال ۵۴۳ درگذشته است.
۴۷ – زاکایی : عبید زاکایی خواجه نظام الدین عبیدالله زاکایی شاعر لطفه پرداز قرن هشت هجری می باشد. در حدود سال های ۷۷۱- ۷۷۲ وفات کرده.
۴۸ – کوسج : شمس الدین محمد کوسج شاعر قرن هشت هجری است. از زندگی وی معلومات کافی در دست نیست. فقط منظومه کهن حماسی (برزونامه) را به وی نسبت میدهند.
۴۹ – عسجدی : عبدالعزیز پسر منصور مشهو به عسجدی مروزی است. شاعر دوران سلطان محمود غزنوی بوده. در سال ۴۳۲ هجری وفات کرده.
۵۰ – کوهی : شاعر متعلق به قرن نهم هجری است.
۵۱ : بیتاب – عبدالحق متخلص به بیتاب شاعر بی بدیل زمانش بود، در سبک هندی شعر می سرود. بیتاب در ماه اسد سال ۱۳۴۷ در عمر هشتاد و دو سالگی پدرود حیات گفت.
۵۲ : مستغنی : کریم مستغنی یکی از جنرالان حکومت شاهی افغانستان است، در سرایش شعر هم ید طولا داشته است.
۵۳ : ضیا قاریزاده – متولد سال ۱۳۰۱ خورشید است، شاعر ، آهنگ ساز خوب بوده، در سال ۱۳۸۶ خورشیدی رحلت کرده است.
۵۴ : آزاد کابلی – محمد علی آزاد کابلی از شاعران پر آوازه زمان امیر حبیب الله خان می باشد.( ۱۲۵۸-۱۳۲۳) خورشیدی .
۵۵ : الفت – گل پادشاه الفت نویسند و شاعر پر آوازه زبان پشتو بود. در سال ۱۲۸۸ در منطقه قرغه یی ولایت لغمان بدنیا آمده، در سال ۱۳۵۶ وفات نمود.
۵۶ : گویا –
۵۷: باقی قایلزاده – فرزند ملا عبدالله خان در سال ۱۲۹۳ در چنداول کابل پا به عرصه زندگی نهاد. شاعر برجسته ی زمانش بود. شعر معروف ( نازم آن مشتی که مغز زورمندان بشکند)، از همچو اشعار زیاد سروده. در سال ۱۳۴۰خورشیدی رحلت کرده است
۵۸ – صوفی عشقری : صوفی محمد نبی معروف به عشقری زاده ی ۱۲۷۱ شمسی در پغمان بدنیا آمده، در سال ۱۳۵۸ شمسی به سن ۸۷ سالگی در کابل درگذشت.
۵۹ – حاجی اسماعیل سیاه : شاعر بذله گوی اهل هرت است، در سال ۱۲۳۶ بدنیا آمده و در سال ۱۳۲۴ شمسی در کرخ هرت وفات کرده.
۶۰ – سرور دهقان : غلام سرور دهقان در سال ۱۲۸۲ خورشیدی در کابل زاده شده. شاعر شورانگیز زمانش بوده که می گفت ( از دود درین صحرا گیرید سراغم را من دوزخی عشقم در شعله وطن دارم) در سال ۱۳۵۴ خورشیدی چشم از جهان پوشید.
۶۱ – دوود سرمد : شاعر، نویسنده و زاده ی سال ۱۳۲۹ خورشیدی در شهر کابل است. عضو فعال شعله جاوید بود، در زمان حفیظ الله امین اعدام شد.
۶۲ – شکریه : شکریه عرفانی در سال ۱۳۵۷ خورشیدی در ولسوالی قره باغِ غزنی دیده به جهانکشود. پدرش چون شاعر بود، اساسات شهر را از پدر آموخت. در شعر سفید سرآمدِ روزگار است.
۶۳ – فانی : رازق فانی در سال ۱۳۲۲ خورشیدی در شهر کابل بدنیا آمد، در رشته اقتصادِ سیاسی از کشور بلغاریا دیپلوم ماستری بدست آورد. از سال ۱۳۴۰ به سرودن شعر روی آورد، از وی ۶ دیباچه ی شعری باقی مانده، در سال ۲۰۰۷ در سان دیاگوی امریکا وفات کرد.
۶۴ – نکهت : حمیرا نکهت دستگیرزاده در سال ۱۳۳۹ در کابل بدنیا آمد، در سال ۱۳۹۹ در هالند وفات کرد.
۶۵ – بهبهانی : سیمین خلیلی معروف به سیمینِ بهبهانی در سال ۱۳۰۶ خورشیدی در تهران دیده به جان کشود. در سال ۱۳۹۳ درگذشت.
۶۶ – فروغ فرخزاد : در سال ۱۳۱۳ بدنیا آمد، او ۶ دفتر شعری منتشر کرد، نام اصلی فروغ ، فروغ زمان فرخزاد است. در سال ۱۳۴۵ در اثر تصادف دریوری درگذشت.
۶۷ – قهار عاصی : زاده ۱۹۵۶ میلادی در ولایت پنجشیر است، در سال ۱۹۹۴ در اثر انفجار راکت در کابل کشته شد.
۶۸ – بارق شفیعی : محمد حسن بارق شفیعی شاعر، روزنامه نگار و فعال سیاسی در سال ۱۳۱۰ در کابل بدنیا آمد. در سال ۱۳۹۵ خورشیدی در المان درگذشت.
۶۹ – حیدری وجودی : مولانا وجودی زاده ۱۳۱۸ خورشیدی در دره زیبای پنجشیر است. شاعر، عارف و مولانا شناس بوده، در سال ۱۳۹۹ خورشیدی درکابل درگذشت.
۷۰ – زریاب : رهنورد زریاب در سال ۱۳۲۳ در کابل زاده شد. یکی از رومان نویس مشهور و بی بدیل این حوزه فرهنگی بود. در سال ۱۳۹۹ در کابل درگذشت.
۷۱ – لطف ناظمی : زاده ۱۳۲۵ خورشیدی در شهر هرات است، شاعر و منتقد ادبی می باشد.
۷۲ – نادیا انجمن : نادیا در سال ۱۳۵۹ شمسی درهرات بدنیا آمد، در جوانی در اثر ضرب و شتم شوهرش در سال ۱۳۸۴ کشته شد.
۷۳ – یارقین : دکتورشفیقه یارقین دیباج شاعر، داستان نویس و پژوهشگر هم چنان ژورنالست موفق در سال ۱۳۳۳ در ولایت سرپل بدنیا آمد.
۷۴ – بهار سعید : در سال ۱۳۳۵ در شهرکابل زاده شد. از فاکولته ادبیات فارغ التحصیل گردید. در بخش ادبیات از دانشگاه تهران ماستری گرفت. شعر عصیانگر می سراید، فعلا در امریکا زندگی می کند.
۷۵ – پرتونادری : زاده ۱۳۳۱ خورشیدی در ولایت بدخشان می باشد، شاعرو فعال اجتماعی می است.
۷۶ – آصف باختری : محمد شاه آصف باختریدر سال ۱۳۲۱ خورشیدی در شهر مزارشریف زاده شد.در سال ۱۴۰۲ در امریکا در سن ۸۱ سالگی وفات کرد.
۷۷ – امیر جان صبوری : خواننده، آهنگ سازدر ادرسکن هرات بدنیا آمد. در سال ۱۳۶۰ خورشیدی ارکسترموسیقی گل سرخ را ایجاد کرد. برای اکثرهنرمندان تصنیف می سازد.
۷۸ – ظهوری : ظهورالله ظهوری در سال ۱۳۲۳ در جرم بدخشان زاده شد. شاعر و فعال سیاسی می باشد.
۷۹ – ناصرطهوری : طهوری در سال ۱۳۲۴ در شهر هرات زاده شد، در رشته ژورنالزم و ادبیات تحصیل کرده است. شهر معروف ( وطن عشق تو افتخارم) را او سروده است.
۸۰ – عزیزه عنایت : در سال ۱۳۲۸ خورشیدی درولسوالی اندخوی ولایت فاریاب پا به عرصه هستی گذاشت. در سال ۱۳۵۴ در اثردیدن یک خواب روحانی چراغ شعربدلش روشن گردید.تا کنون چندین مجموعه شعری سروده است. فعلا در هالند زندگی می کند.
۸۱ – انجیلا پگاهی : در سال ۱۳۴۳ خورشیدی در شهرکابل دیده به جهان کشود. بعد از دوره مکتب شامل انستیتوت پولیتخنیک کابل گردید. پگاهی از سال ۱۳۶۰ با وطبوعات همکاری داشته است. در ۱۶ – ۱۷ سالگی به سرودن شعر روی آورده. فعلا در المان زندگی می کند.
۸۲ – گردانی : عنایت پژهان گردانی در سال ۱۳۳۳ خورشیدی در دهکده ظهرابی شهر ایبک زاده شد. از انستیتوت پولیتخنیک کابل در سال ۱۳۵۸ از رشته کیمیا فارغ گردید. گردانی مدتی رییس نشرانی جریده پامیربود. از دوران مکتب به سرودن شعرآغاز کرده است، چندین مجموعه شعری از وی به دست رس است. فعلا در المان زندگی می کند.
۸۳ – نورسنگر ـ یکی از جوان ترین و فعال ترین حزبی از شاخه پرچم بود در بخش های مختلف کار سازماند دهی فعالیت کرده. یک مجموعه شعری بنام آوای گل سرخ در جون ۲۰۲۳ به چاپ رسیده است. فعلا در المان زندگی می کند.
۸۴ – پروین پژواک : زاده سال ۱۳۴۵ در شهر کابل می باشد. داستان نویس و شاعر موفق می باشد.
۸۵ – سمیع حامد : داکتر سمیع حامد در سال ۱۳۴۸ خورشیدی در ولایت بدخشان بدنیا آمد، یکی از مطرح ترین شاعران افغانستان است. فعلا در دانمارک زندگی می کند
۸۶ – پولادیان : جلیل شبگیرپولادیان زاده سال ۱۳۳۴ خورشیدی در رستاق ولایت تخار است. شاعر رسالتمند زمان می باشد.
۸۷ – بهرامیان : داکترروح الله بهرامیان ؟
۸۸ – پویان :
۸۹ – ظاهر حسینی هروی : استاد در دانشگاه هرات، یکی از عروض شناسان مطرح افغانستان است، فعلا خارج از افغانستان زندگی می کند.
۹۰ – کاظمی : کاظم کاظمی در سال ۱۳۴۶ خورشیدی در شهر هرات بدنیا آمد. شاعر منتقد و نویسنده معروف می باشد.
۹۱ – شاهرخ پژمان : از شاعران معاصر بوده و اشعارش بیشتر سنت شکن در راستای اصلاح فرهنگ جامعه است. فعلا در امریکا زندگی می کند.
۹۲ – قایل زاده : باقی قایلزاده فرزند ملا عبدالله خان در سال ۱۲۹۳ خورشیدی در چنداول کابل بدنیا آمد. شاعر ترقی خواه بود شعر مشهور آن ( شیشه بشکستن نباشد افتخار سنگ سخت سنگ اگرمرد است به جای شیشه سنگدان بشکند)
۹۳ – آزاد کابلی : محمد علی آزاد کابلی در سال ۱۳۲۳ خورشیدی در زمان پادشاهی امیر حبیب الله خان می زیست از جمله شاعران بلند آوازه روزگار خودش بوده.
۹۴ – ابراهیم صفا : یکی از پر شور ترین شاعر عصر حبیبالله خان می باشد، که شعر لاله آزاد را او سروده است. صفا در ۲۶ سالگی به زندان محکم می شود.
۹۵ – لیلا صراحت روشنی : در سال ۱۳۳۷ خورشیدی در ولایت پروان بدنیا آمد. در سال ۱۳۸۳ در هالند در اثر سرطان مغزی جان سپرد.
۹۶ – داریوش ریاحی یکی از شاعران جوان و نوپرداز می باشد که از ایشان چندین مجموعه شعر بچاپ رسیده است.
۹۷ – یاسین نگاه یکی از شاعران جوان کشور است که در حوزه ادبی و فرهنگی فعالیت دارد.
۹۸ – هارون یوسفی : یکی از شاعران طنزپرداز کشور است، در وزارت فرهنگ گشوربرنامه ساز بود، فعلا در لندن زندگی می کند.
۹۹ – صنم عنبرین : زاده سال ۱۳۵۶ خورشیدی در شهر کابل می باشد. خوب ترین غزل سرا زمانه اش است، فلا در کشور دنمارک زندگی می کند.
۱۰۰ – سهراب سیرت : در سال ۱۳۶۹ خورشیدی در شهر مزارشریف بدنیا آمدو شاعر جوان دارای سبک منحصربه خودش می باشد. فعلا در لندن همکار بی بی سی است.
۱۰۱ – عبدالله شادان : شادان در سال ۱۳۲۷ خورشیدی در شهر کابل متولد گردیده است. او نویسند، شاعر و داستان نویس می باشد، همچنان دکلماتور و گوینده موفق رادیویی و تلویزیون اسبق کشور بود
۱۰۲ – رهیاب : حسین رهیاب بلخی فرزند سید مرتضی در قریه خمی سای در دره مزارولسوالی بلخآب سرپل بدنیا آمد. شاعر و نویسنده می باشد.
۱۰۳- مبشر : حمید مبشریکی از شاعران نسل دوم مهاجرافغان در ایران می باشد، در طول سه دهه پیوسته می نویسد.
۱۰۴ – رضا محمدی : شاعر، مترجم و منتقد ادبی همچنان روزنامه نگار خوب است. در سال ۱۳۵۸ در جاغوری بدنیا آمد. فعلا در لندن زندگی می کند.
۱۰۵ – هادی میران: متولد سال ۱۳۵۴ خورشیدی در قریه بندشوی از توابع مرکز بهسود میدان وردک می باشد. تا کنون ۶ مجموعه شعری از وی به دست رس می باشد.
۱۰۶ – شریف سعیدی : متولد سال ۱۹۷۰ میلادی در جاغوری است. سیر و سفر وی طولانی بوده، از پاکستان تا ایران الی سویدن. در سویدن در رشته شرق شناسی تحصیل کرده و خوب شعر می سراید.
۱۰۷ – قنبرعلی تابش: زاده ۱۳۴۹ خورشیدی در جاغوری غزنی می باشد. برنده جایزه ملی افغانستان است، در رشته علوم سیاسی ماستری دارد. شاعر، نویسند و استاد دانشگاه می باشد.
۱۰۸ – محمد آصف آهنگ: فرزند میرزا احمد مهدی خان چنداولی است، در سال ۱۳۰۴ خورشیدی در کابل زاده شد، پدرش منشی امان الله خان بوده، پس از شهادت نادرخان آهنگ از مکتب اخراج می شود.
۱۰۹ – محمد یعقوب یسنا: زاده سال ۱۳۵۷ خورشیدی در دوشی بغلان است، شاعر پژوهشگر و نویسنده موفق می باشد.
۱۱۰ – علی پیام : در سال ۱۳۴۴خورشیدی در ارزگان چشم به جهان کشود. داستان نویس معروف زمان است.
۱۱۱ – معصومه کوثری: یکی از داستان نویس معروف زمان است. زاده ۱۳۵۳ خورشیدی می باشد. از دانشگاه کابل دارای مدرک ماستری می باشد.
۱۱۲ – بیرنگ کوهدامنی : محمد عاقل بیرنگ کوهدامنی در سال ۱۳۳۰ خورشیدی در شکردره کابل پا به عرصه وجود گذاشت. در سال ۱۳۸۶ در لندن درگذشت.
۱۱۳ – سلیمان راوش: ۱۳۳۰ خورشیدی درشهر کابل دیده به جهان کشودبعد از ختم مکتب حبیبه در سال ۱۹۸۶ میلادی از دانشگاه شهرتاشکند از رشته ژرنالزم فارغ گردید. تا کنون چندین اثرعلمی و تحقیقی از وی بجا مانده. مانند (نام وننگ) در چهارجلد و تولد دوباره خراسان و صدا درسکوت مجموعه شعری. فعلا در المان زندگی می کند
۱۱۴ – عالم افتخار : محمد عالم افتخار از شاعران نامدارسانچارک است که در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در یک خانواده تهدست در قصبه تکزار دیده به جهان کشود. او در سرودن شعر سبک و سیاق خاص دارد.
۱۱۵ – قاری غلام علی خرم : ایشان یکی از شاعران برجسته زمانش بود. شاگردان زیادی را در عرصه تعلیمات دینی به جامعه تقدیم کرده. بنگیچه تاشقرغانی اکثر شعر های او را تصنیف کرده است.
۱۱۶- خیاط : آقای خیاط هم یکی از شاعران خوبی خلم باستان بوده، چون پیشه خیاطی داشت، بدین منظور خیاط تخلص می کرد.
۱۱۷ – عفیف باختری : اسدالله عفیف باختری روزنامه نگار و شاعر شناخته شده بلخ می باشد. در سال ۱۳۴۱ خورشیدی در شهر مزارشریف بدنیا آمد. از دانشگاه کابل از رشته زراعت فارغ التحصیل گردید است.
۱۱۸ – صالح محمد خلیق فرزند صوفی محمد عسی در سال ۱۳۳۴ خورشیدی در شهر مزارشریف پا به عرصه هستی گذاشت. صالح محمد خلیق شاعر، نویسنده، پژوهشگر، مترجم و روزنامه نویس می باشد.
۱۱۹ – مولانا خال محمد خسته : در سال ۱۲۸۲ زاده شده، در سال ۱۳۵۲ رحلت کرده است. ایشان شاعر، تذکره نگار، خطاط و ژورنالست خوب بوده. از آقای خسته ۶ گزینه شعری باقی مانده.
۱۲۰ – آئینه : حبیب عثمان یوسف آئینه در سال ۱۲۹۹در شهر کابل زاده شد. او اولین شاعری است که به شعر نیمایی روی آورده. کتاب بهار کابل اثر یوسف آئینه می باشد.
۱۲۱ ختلانی : اسکندر ختلانی در سال ۱۳۳۳ خورشیدی در کولاب تاجیکستان بدنیا آمد. شاعر، مترجم و فعال سیاسی بود. در سال ۱۳۷۹ خورشیدی در شهر مسکو درگذشت .
۱۲۲ – باقی : باقی رحیم زاده در سال ۱۹۱۰میلادی در سارباغ تاجیکستان بدنیا آمد، در سال ۱۹۸۲ در دوشنبه درگذشت.
۱۲۳ – فرزانه : فرزانه خجندی با نام اصلی عنایت حاجی اوا شاعر و نویسنده تاجیکستان می باشد. در تاجیکستان لقب فروغ را کمایی کرده است.
۱۲۴ – لایق شیرعلی : زاده ۱۳۲۰ خورشیدی در روستای مزارشریف پنجکنت ولایت سغد تاجیکستان می باشد. یکی از شاعران معاصر تاجیکستان بود در سال ۱۳۷۹ در دوشنبه درگذشت.
۱۲۵ – گلرخسار صفی اوا : یکی از شاعران شور انگیرتاجیکستان است که در سال ۱۹۴۷ میلادی درشهریخچ نورآباد تاجیکستان بدنیا آمد. تا کنون از وی ۸ مجموعه شعری در دست رس می باشد.
۱۲۶ – زلفیه عطایی : یکی از شاعران خوبی تاجیکستان می باشد. که در سال ۱۹۵۴ میلادی بدنیا آمده.
۱۲۷ – پیرو : پیرو سلیمانی شاعر فارسی گو تاجیکستان می باشد. وی در سال ۱۲۷۸ خورشیدی تولد و در سال ۱۳۱۲ خورشیدی درگذشته است.
۱۲۸ – نقشپندی : عبادالله خان نقشپندی : یکی از شاعران مطرح خلم باستان می بود. که خودم افتخار شاگردی ایشان را دارم. در سال ۱۴۰۱ در شهر مزارشریف درگذشت.
۱۲۹ – بارور: نجیب بارور در سال ۱۳۶۴ خورشیدی در شهرکابل دیده به جهان کشود. شاعر و منتقد ادبی می باشد. از دانشگاه مشعل در رشته علوم سیاسی دیپلوم گرفته است.
۱۳۰ – غلام صدیق راسخ : یکی از شاعران جوان خلم باستان می باشد. که در رشته انجینری تحصیل کرده. خیلی سلیس و روان شعر می سراید.
۱۳۱- عبدالرحمان مومند مشهور به رحمان بابا زاده ۱۰۴۲ قمری می باشد و در سال ۱۱۲۸ قمری درگذشته است. صوفی بزرگ سده هفدهم و شاعرملی پشتون ها بود. هم دوره خوشحال خان ختک، میرزا خان انصاری و دولت لوانی بوده. – رحمان بابا :
۱۳۲- خان عبدالغنی خان در سال ۱۹۱۴ در هند متولد گردیده، در سال ۱۹۹۶ میلادی درگذشته است . غنی خان شاعر، فیلسوف، نویسنده و سیاست مدار پشتون های آنطرف خط دیورند می باشد. –
۱۳۳- پوهاند زیاراحمد زیار : در سال ۱۳۱۵خورشیدی در یکی از روستا های واقع در دامنه یی سپین غربدنیا آمد. ایشان شاعر زبان شناس بوده در عرصه ادبیات زبان پشتو اضافه از پنجا اثرعلمی تالیف کرده است.:
۱۳۴- مواج در سال ۱۳۲۵ خورشیدی در ننگرهار بدنیا آمد. در سال ۱۳۹۷ در مسکو درگذشت. شاعر، مترجم و فعال سیاسی بود. – نجم الرحمان مواج
: ۱۳۵- محمد صدیق کاوون توفانی در سال ۱۳۳۳ خورشیدی در ولایت لغمان بدنیا آمد. در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق رئیس نشراتی روزنامه حقیقت انقلاب ثور بود. ایشان روز نامه نویس و شاعرشور انگیز می باشد.
جهانگیر ضمیری، استاد ساعی و صبور جان سنا از جمله شاعران خوبی حوزه فرهنگی شمالشرق کشور اند.
بالا
بازگشت