پاکستان وافغانستان تاريخي که تکرارشد
)دوشي چي )
پاكستان در آستانه تحولات جديدى مانند بازگشت بى نظير بوتو از تبعيد و اعلام نظر محاکم عالى درخصوص تاييد صلاحيت حضور جنرال پرويز مشرف در انتخابات رياست جمهورىواعلام حالت اضطرار قرار گرفته كه بطور قطع اين تحولات، تاثير فراوانى بر معادلات سياسى اين كشور خواهد داشت.
فارغ از تأثير متغيرهاى خارجى دخيل در تحولات سياسى پاكستان، عوامل و متغيرهاى داخلى (مانند رفتار نظاميان در صحنه سياسى) به عنوان اصلى ترين محور همواره مورد توجه بوده است.
نگاهى به اظهارات مقام هاى سياسى پاكستان از يكسو و واكنش هاى گروهها و احزاب سياسى درسوى ديگر (به ويژه حزب مردم) نشان مى دهد كه دامنه چالش ها بر سر كسب و حفظ قدرت به نحو محسوسى افزايش پيدا كرده است، هرچند اين چالش ها با توجه به واقعيت هاى تاريخى پاكستان از سال ۱۹۴۷ميلادى خيلى هم غيرمنتظره نيست. «بى نظير بوتو» نخست وزير سابق و رهبر حزب مردم پاكستان، ۱۸اكتبر وارد پاكستان شد. اين در حالى است كه جنرال پرويز مشرف رييس جمهورى و شوكت عزيزنخست وزير پاكستان در اظهاراتى علنى خواستار به تأخير افتادن بازگشت وى به كشور شده بودند، ضمن آنكه هر دو اعلام كرده بودند كه دولت هيچگونه مانعى براى وى ايجاد نخواهد كرد.
حزب مسلم ليگ شاخه نواز از مذاكرات بى نظير بوتو رهبر حزب مردم با جنرال مشرف (فارغ از نتايج حاصله) ناخشنود است و بوتو را متهم كرده است كه توافق هاى حزبى انجام گرفته جهت مبارزه مشترك سياسى براى اعاده دمكراسى را مخدوش كرده است. انتخابات رياست جمهورى پاكستان برگزار شد و جنرال مشرف براى بار دوم از مجموع ۶۸۵راى نمايندگان مجالس چهار ايالتى، ملى و سنا با ۶۵۳راى و كسب ۹۵/۳۲درصد آرا، به رياست جمهورى اين كشور انتخاب شد.
پس از اعلام نتايج، ديوان عالى با اعلام اينكه عليه مشرف به دليل نداشتن صلاحيت حضور در انتخابات شكايتى ثبت شده، از تأييد نتايج رسمى آرا خوددارى و اعلام نمود كه نظر خود را به تأخير مى اندازد. موضع گيرى ديوان عالى با واكنش جنرال پرويز مشرف روبه رو شد و وى در اظهاراتى تهديد گونه اعلام كرد كه هرگونه تصميم در اين خصوص را به آينده موكول خواهد كرد، ضمن آنكه وى تاكيد كرد كه تا ۱۵نوامبردو سمت «رياست جمهورى» و « مسووليت اردو » را بر عهده خواهد داشت. اين اظهارات به قدرى تند و شوك آور بود كه برخى ناظران سياسى اين شكل از اظهارات مشرف را نوعى تهديد (براى اجراى حالت فوق العاده در شرايطى كه ديوان خلاف نظر وى راى صادر كند) تلقى كردند.
دو تحول ياد
شده درصحنه سياسى پاكستان در يك ماه هاي اخير، بطور جدى بر روند معادلات و
موازنه سياسى در اين كشور تأثير داشته است. اظهارات احزاب و گروههاى سياسى
مخالف دولت از يكسو و مواضع دولت مشرف نشان مى دهد كه آرايش سياسى در پاكستان
(درپى توافق سياسى ميان دولت و بخشى از اپوزيسيون) به صورت هدفمند در راستاى
اهداف حزب حاكم و شخص مشرف در حال شكل گيرى است.
<-
روند كلى تحولات سياسى
واقعيت اين است كه قدرت بين نخبگان سياسى و حزبى و جنرال هاى قدرتمند سياسى
اردو چرخيده است و بدين ترتيب پاكستان از ابتداى استقلال تاكنون دو رويداد مهم
و تكرارى را در صحنه سياسى خود تجربه كرده است: اول: وقتى بخش سياسى در اداره
موثر پاكستان بازمانده و خطر هرج و مرج افزايش يافته، اردو اقدام به كودتاى
نظامى كرده و قدرت را در اختيار گرفته است و برعكس زمانى كه به هر دليلى قدرت
اردو ضعيف شده و جنرال ها احساس كرده اند كه ادامه قدرتشان، به موقعيت اردو در
افكار عمومى لطمه مى زند، به برگزارى آزادانه تر انتخابات رضايت داده اند.
دوم: پس از كودتاهاى نظامى پاكستان، نخبگان سياسى به مقاومت و مبارزه خود ادامه
داده اند و بطور تقريبى در تمامى دوران ها، تدابير نظاميان براى سازماندهى قدرت
حزبى و سياسى وفادار به خود با شكست روبه رو شده و سياستمداران و احزاب از قدرت
بركنار شده همچنان محور مقاومت و مخالفت با قدرت نظاميان باقى مانده اند.
<-
روند فعلى تحولات سياسى
مذاكرات مشرف با مخالفان خود نشان مى دهد كه وى براى رهايى از بحران سياسى
داخلى از يكسو و كاهش محبوبيتش در سوى ديگر، مجبور شده است اقدام به تقسيم قدرت
نمايد. ايجاد موازنه سياسى بين پنج قطب سياسى فعلى در كشور يعنى اردو، حزب
مردم، حزب مسلم ليگ شاخه نواز، ديوان عالى و جناح اسلامى، هدف اصلى مشرف است.
وى به عنوان نماينده اردو تلاش مى كند با نزديك و دور كردن هركدام از اين قطبها
به حلقه اصلى قدرت يعنى اردو ، مانع از تضعيف اين نهاد نظامى شود، ضمن آنكه
طولانى شدن حاكميت نظامى ها ممكن است با آفت هايى همراه شود كه بطور قطع خواست
نظاميان و شخص مشرف نخواهد بود. واقعيت اين است كه اردو به دليل فضاى موجود از
يكسو و تنش هاى متعدد در وزيرستان شمالى و مناطق قبايلى نمى تواند بيش از اين
قدرت را در انحصار خود داشته باشد.
در همين راستا، مشرف با توجه به اينكه در شرايط فعلى آماده واگذارى قدرت به جناح سياسى - مذهبى نيست، با هدف ايجاد موازنه سياسى، حاضر شده با برخى گروههاى مخالف خود مذاكره كند كه البته اين گروهها براى ورود به قدرت بى ميل هم نبوده اند. همگرايى نسبى اين گروهها نشان دهنده فرصت طلبى آنها در صحنه سياسى است، بطورى كه هر وقت درمحاسبات خود طرف پيروز را تشخيص داده اند، در تغيير جبهه ترديد نكرده اند. توافق هاى انجام شده دولت مشرف با بى نظير بوتو رهبر حزب مردم (از ائتلاف موسوم به اعاده دمكراسى) و مذاكره با مولانا فضل الرحمان(ريس ائتلاف ششگانه احزاب مذهبى- سياسى موسوم به مجلس متحده عمل و رييس حزب جمعيت العلماى اسلام) براى تقسيم قدرت مؤيد چنين برداشتى است.
نكته مهم
ديگر، موقعيت جديد ديوان عالى پاكستان، شرايط براى مشرف را دشوار كرده است.
طى ماههاى اخير محاکم، به عنوان نهادى قدرتمند و مستقل در ساختار سياسى پاكستان
نقش برجسته اى پيدا كرده است. اشتباه محاسباتى مشرف در بركنارى افتخار چوهدرى،
رييس محاکم ، موقعيت و نقش اين نهاد قضايى در پاكستان را تعيين كننده كرد، ضمن
آنكه رييس محاکم عالى را به عنوان يك قطب در مقابل مشرف قرار داد. درجريان
فرمان آشتى ملى رييس جمهورى و عفو خانم بوتو از اتهام هاى مالى، اين افتخار
چوهدرى، رييس محاکم عالى بود كه براى بار دوم، با اعلام بررسى اين فرمان و عفو
رهبر حزب مردم در ديوان عالى (براى بررسى مغايرت داشتن يا نداشتن با قانون
اساسى)، موقعيت خود را به رخ مشرف كشاند. موضع و اعلام نظر محاکم عالى در دو
موضوع بررسى قانونى بودن فرمان آشتى ملى و صلاحيت مشرف در انتخابات اخير، تا
اندازه زيادى بر نگرانى هاى رييس جمهورى پاكستان افزوده است.
ظهور ديوان عالى به عنوان يك قدرت تأثيرگذار در تحولات سياسى پاكستان، نشان مى دهد كه مشرف آگاهانه با وارد كردن بوتو به صحنه سياسى كشور مى خواهد نظم سياسى مورد نظر خود را با منزوى كردن برخى ديگر از قطبهاى قدرت در كشور ترسيم كند. به نظر مى رسد با وجود موانع متعدد براى تحقق اهداف سياسى مشرف، موازنه سياسى مورد نظر وى به تدريج در حال شكل گيرى است و روزهاى آينده نظر ديوان عالى مى تواند موقعيت وى را در قامت يك سياستمدار تثبيت كند.
يادآورى اين نكته نيز ضرورى است كه چشم انداز معادلات سياسى در پاكستان به قدر كافى مبهم است ونمى توان با ضريب اطمينان قابل قبولى تحولات را پيش بينى كرد، اما آنچه از شواهد برمى آيد اين است دولت پاكستان در اين شرايط براى حفظ موقعيت خود و با در نظر گرفتن متغيرهاى داخلى و منطقه اى، به سمت تقسيم قدرت محاسبه شده گرايش پيدا كرده است.
«بى نظير بوتو» نخست وزير سابق و رهبر حزب مردم پس از هشت سال تبعيد ناخواسته، براى تقسيم قدرت يا تحت فشار قراردادن جنرال مشرف به كشورش بازگشت. بازگشت بوتو به پاكستان با واكنش هاى متفاوتى روبرو شده است. هواداران بوتو، وى را نقطه اميد براى اعاده دمكراسى و شخصيتى مى پندارند كه مى تواند در مقابل سياست هاى مشرف ايستادگى كند، اما وى گذشته درخشانى ندارد و اين مساله مى تواند در ميان مدت، مردم و هوادارانش را نااميد كند. خانم بوتو در سال ۱۹۹۹ميلادى به همراه همسرش «آصف على زردارى» به دليل فساد مالى تحت پيگرد قانونى قرار گرفتند كه بلافاصله به لندن سفر كردند.
وى طى در گذشته در امارات عربى متحده، با جنرال مشرف و هيات همراه وى ديدار كرد و پس از اين ديدار بود كه محافل سياسى پاكستان از توافق محرمانه آنها براى تقسيم قدرت خبر دادند. صدور فرمان آشتى ملى از سوى رئيس جمهورى كه بطور عمده بر محور عفو و منتفى شدن پيگيرى دوسيه مالى بى نظير بوتو متمركز بود، اين شائبه را تقويت كرد كه مشرف و بوتو براى آينده سياسى پاكستان به توافق هايى دست يافته اند.
در هر صورت حضور خانم بوتو در پاكستان براى حزب مردم طيف نظاميان،
فرصتى جديد براى بازسازى ساختار سياسى پاكستان به شمار مى رود كه هر دو طرف از
آن بهره خواهند برد.
بى نظير بوتو دختر «ذوالفقار على بوتو» نخست وزير اسبق پاكستان در ۱۹۵۳در كراچى
متولد شد. ابتدايى و ثانوي را در كراچى و راولپندى گذراند و از سال ۱۹۶۹ تا
۱۹۷۳وارد دانشگاه معروف «هاروارد» آمريكا شد. از سال ۱۹۷۳تا ۱۹۷۶در دانشگاه
«آكسفورد» انگليس در رشته هاى قانون، فلسفه، سياست واقتصاد تحصيل كرد. يكسال پس
از فارغ التحصيلى از دانشگاه آكسفورد به كشور بازگشت و به حزب مردم پاكستان (PPP)
پيوست. از سال ۱۹۷۷تا ۱۹۸۴به دليل فعاليت هاى سياسى و مخالفت با حكومت نظامى
جنرال «ضياء الحق» رئيس جمهور وقت، بازداشت و به حبس خانگى محكوم شد.
در سال، ۱۹۸۴ضياء الحق وى را به مدت دو سال به انگليس تبعيد كرد كه در نهايت در روز ۱۰اپريل ۱۹۸۶به پاكستان بازگشت و مورد استقبال بى سابقه مردم لاهور قرار گرفت. بوتو در ۱۸دسامبر ۱۹۸۷با «آصف على زردارى» يكى از سرمايه داران بزرگ پاكستان ازدواج كرد كه نتيجه آن يك پسر و دو دختر است. رهبر حزب مردم در ۱۶نوامبر همين سال با حضور در انتخابات عمومى مجلس ملى شركت كرد و از حوزه انتخابيه «لارد كانا» از ايالت سند، به مجلس ملى راه يافت و در دوم دسامبر به عنوان اولين زن مسلمان، مسئوليت نخست وزيرى پاكستان را برعهده گرفت.
وى در سال ۱۹۸۹احزاب مخالف حاضر در مجلس ملى، از جمله حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) با استمرار نخست وزيرى وى مخالفت كردند و در نهايت درهمين سال، دولت وى بركنار شد. فعاليت هاى سياسى بى نظير بوتو با وجود مشكلات متعدد، تا سال ۱۹۹۳ادامه يافت و در اين سال حزب مردم در انتخابات عمومى مجلس، بار ديگر اكثريت آرا را به خود اختصاص داد و در نتيجه خانم بوتو براى بار دوم، به عنوان نخست وزير پاكستان انتخاب شد. نخست وزيرى بوتو سه سال بيشتر دوام نداشت، چرا كه با ايجاد اختلاف نظر با «فاروق احمد خان لغارى»، رئيس جمهورى وقت پاكستان، زمينه حذف وى از صحنه سياسى پاكستان فراهم شد و در نهايت بوتو در سال ۱۹۹۶از مقام نخست وزيرى كنار گذاشته شد.
بعد از بركنارى بى نظير بوتو، حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) درانتخابات عمومى صاحب اكثريت آرا شد و در نتيجه « نواز شريف» براى پست نخست وزيرى انتخاب شد. از سال ۱۹۹۶تا، ۱۹۹۹بى نظير بوتو با رهبرى حزب مردم، به فعاليت سياسى خود ادامه داد تا اينكه جنرال پرويز مشرف، در كودتاى نظامى، نواز شريف را بركنار و شرايط كشور را بر اساس قانون اساسى فوق العاده اعلام كرد. با بركنارى نواز شريف و پيگرد قانونى متخلفان اقتصادى از سوى جنرال پرويز مشرف، خانم بوتو براى در امان ماندن از پيگردهاى قانونى دولت نظامى مشرف، تمصيم به تبعيد خود خواسته به لندن گرفت.
بعد از برگزارى انتخابات عمومى سال ۲۰۰۲پاكستان، خانم بوتو براى حضورى فعال تر در صحنه سياسى كشورش، در فبروري ۲۰۰۵اقدام به ائتلاف با رقيب حزبى خود يعنى حزب مسلم ليگ (نواز) كرد. نواز شريف كه بعد از كودتاى نظامى مشرف به عربستان سعودى تبعيد شد، در كنار خانم بوتو، در ۱۳مه، ۲۰۰۵در لندن ميثاق موسوم به «ائتلاف اعاده دمكراسى» را به امضا رساند. امضاى اين ميثاق، باعث چشم پوشى بى نظير بوتو از جذابيت هاى قدرت نشد و بر همين اساس طى تلاشهاى پنهانى و درك فضاى سياسى پاكستان در اواخر دوره اول رياست جمهورى مشرف، به مذاكره پنهانى با جنرال مشرف روى آورد.
اين مذاكرات در ابوظبى استمرار داشت تا اينكه برخى جزييات اين مذاكرات در رسانه هاى پاكستان منعكس شد و علنى شدن آن، با واكنش برخى گروه ها و احزاب سياسى داخلى روبرو شد.
پس از افشاى اين مذاكرات، بى نظير بوتو در ۱۴دسامبر ۲۰۰۷تصميم خود براى بازگشت به كشور را اعلام كرد. اعلام فرمان آشتى ملى از سوى پرويز مشرف در روز ۵اكتبر زمينه حضور دوباره حزب مردم در صحنه سياسى پاكستان را فراهم كرد.
ازجانب ديگرانفجارروزهاي اخير در «سوات» در ايالت سرحد پاكستان، بار ديگر نشان داد كه مناطق شمالى بامشكلات جدى امنيتى و خشونت هاى فزاينده روبرو است. دولت براى برقرارى امنيت تاكنون بيش از ۲هزارو پنجصد نيروى تازه نفس نظامى به اين منطقه اعزام كرده كه حاكى از حساسيت دولت و شخص مشرف در برخورد با ناآرامى هاى مناطق شمالى به ويژه منطقه «سوات» در ايالت سرحد پاكستان است.
در حال حاضر چند هزار نيروى نظامى و امنيتى وارد «سوات» شده اند و اين منطقه چهره نظامى به خود گرفته است. منطقه «سوات» به ويژه مسجد «امام دى رهى» مركز تجمع طرفداران گروه مولانا «فضل الله» از جنبش شريعت محمدى، هم اكنون تحت محاصره نيروهاى نظامى و امنيتى دولت قرار دارد و ممكن است وضعيت مسجد لال در اسلام آباد، بار ديگر در «سوات » تكرار شود.
در شرايط فعلى دولت مشرف از يكسو با مناقشات احزاب مخالف دولت به خصوص حزب مردم به رهبرى «بى نظيربوتو» روبرو است و از سويى ديگر با نيروهاى نظامى طالبان و ساير نيروهاى ناراضى از دولت در مناطق شمالى پاكستان درگير است. هرچند از نظر آمريكا (به عنوان متحد و حامى پاكستان در مبارزه با تروريزم)، اقدام هاى امنيتى پرويز مشرف دراين مناطق راضى كننده نبوده، اما رييس جمهورى پاكستان وعده داده تا با مشت آهنين و استفاده از، تمام ظرفيت كشور، هرگونه تحرك گروه هاى تروريستي را سركوب كند. اينكه تا چه اندازه رييس جمهورى پاكستان بتواند به وعده خود مبنى بر ايجاد امنيت در مناطق شمالى پيش از انتخابات عمل كند، بايد در انتظار آينده نشست.
اما آنچه مسلم
است ورودى هاى آشوب ساز در ساختار سياسى پاكستان، قدرت جنرال پرويز مشرف را در
اين مقطع زمانى به چالش كشيده و به نظر مى رسد تا رسيدن به نقطه تعادل (كه بطور
قطع متغيرهاى داخلى و خارجى بسيارى در آن دخالت خواهند داشت) اين وضعيت براى
پاكستان و شخص مشرف ادامه دارد.
ايالت مرزى سرحد شمال غربى كه با نام «ايالت سرحد» نيز شناخته مى شود، به
مركزيت «پشاور» يكى از چهار ايالت پاكستان است. اين ايالت با وسعت ۷۴/۵۲۱كيلومتر مربع، ۹
/۳۶ پاكستان
را تشكيل داده است. بخش هاى مهم ايالت سرحد عبارتند از: پشاور، ايبت آباد،
بنون، بت گرام، بنير، چارسده، چترال، ديره اسماعيل خان، هنگو، هرى پور، كرك،
كوهات، لكى مروت، كوهستان، لوردير (دير پايين)، ديربالا، مالاكند، مردان،
نوشهره، سانگله، صوابى، سوات و تانك. مجلس ايالت سرحد داراى ۱۲۴عضو است كه دو
درصد از كرسى هاى آن متعلق به اقليت ها و ۱۷درصد از آن، در اختيار زنان است.
منطقه كوهستانى (ميان كوه) «سوات» به مركزيت شهر «مالاكند» در ايالت سرحد از جهت آب و هوا، نسبت به ساير شهرهاى اين ايالت، از جذابيت هاى بيشترى به ويژه در زمينه گردشگرى برخوردار است. بعد از سقوط طالبان در افغانستان (نوامبر سال ۲۰۰۱ميلادى) بيشتر رهبران آنها به مناطق شمالى پاكستان فرار كرده و در شهرهاى مختلف به ويژه مناطق قبايلى هم مرز با افغانستان پناه گرفتند. عده اى از وابستگان به طالبان و طرفداران آنها در وزيرستان شمالى هم مرز با ولايت پكتيا ، وزيرستان جنوبى هم مرز با ولايت خوست منطقه قبايل اوركزى هم مرز با ولايت ننگرهار، منطقه قبايل خيبر هم مرز با ولايت ننگرهار، منطقه قبايل مهمند هم مرز با ولايت ننگرهار و كنر، منطقه قبايل باجور هم مرز با ولايت كنر، منطقه قبايل كرم هم مرز با ولايت ننگرهار و خوست و پكتيا، ساكن شدند.
به دليل ارتباط نزديك و رفت و آمد طالبان به اين منطقه، تفكر و نوع سلوك آنها در مناطق قبايلي به ويژه در«سوات» ترويج بيشترى پيدا كرده و مردم خواستار اجراى كامل قوانين شرعى در اين منطقه هستند. مردم قبايل كه بطور عمده متعصب وافراطي هستند با فرار طالبان و رهبرانشان، آنها را در ميان خود جاى داده و از آنها حمايت كردند. برخى از مناطق قبايلى شامل وزيرستان شمالى و جنوبى تحت نفوذ جمعيت علماى اسلام (گروه مولانا فضل الرحمان) و مناطق مهمند و خيبر تحت نفوذ جماعت اسلامى پاكستان و منطقه باجور تحت نفوذ نهضت شريعت محمدى به رهبرى مولانا «فضل الله» هستند.
در زمان حاكميت طالبان در افغانستان جمعيت علماى اسلام و جماعت
اسلامى نهضت شريعت محمدى مالاكند، جنگ افغانستان را جهاد مى دانستند و از
طالبان حمايت مى كردند.
مولانا «فضل الله» داماد مولانا «صوفى محمد» (از حاميان متعصب طالبان) از
شخصيت هاى روحانى و متنفذ «سوات » ايالت سرحد پاكستان و همچنين رهبر معنوى جنبش
اجراى شريعت محمدى (TNSM)است
كه نفوذ قابل توجهى در ميان مردم پشتون منطقه دارد. وى خواهان اجراى شريعت در
اين منطقه است و به دولت مركزى توصيه كرده كه حضور خود را در سوات افزايش ندهد،
در غير اين صورت با آنها مقابله مى شود. فضل الله در سال ۱۹۹۹به طالبان پيوست و
در سال ۲۰۰۱و بعد از تهاجم نظامى آمريكا به افغانستان، در كنار آنها، عليه
نيروهاى آمريكايى جنگيد. در سال ۲۰۰۲بعد از بازگشت به پاكستان، از سوى دولت
بازداشت و به مدت ۱۷ماه در زندان ديره اسماعيل خان ايالت سرحد، زندانى گرديد.
بعد از آزادى از زندان، در منطقه سوات ساكن شد و به ترويج ديدگاه هاى خود پرداخت. وى با تاسيس يك مدرسه دينى به نام «امام دى رهى» در سوات (كه هزينه ساخت اين مسجد از طرف مردم منطقه پرداخت شده است)، آموزش مذهبى به مردم منطقه را آغاز كرد. مولانا فضل الله خواستار برقرارى قوانين و دادگاه هاى شرعى دراين منطقه است و بارها اعلام كرده كه مردم مناطق «مينگوره»، «مالاكند» و «سوات» از محاکم و قوانين فعلى منطقه رضايت ندارند و مى خواهند احكام و قوانين شريعت محمدى بطور كامل برقرار شود.
«فضل الله» به دولت پاكستان تاكيد كرده كه تا شريعت محمدى در منطقه حاكم نشود، مردم آرام نخواهند گرفت. وى به بهانه توطئه، با بسيارى از برنامه هاى فرهنگى، اقتصادى و صحي دولت مركزى در منطقه مخالفت مى كند. به عنوان مثال، فضل الله بارها مخالفت خود را با اقدام دولت براى ريشه كن كردن فلج اطفال و همچنين حضور دختران در مدارس (به دليل غير شرعى بودن مدارس دولتى)اعلام كرده و مردم منطقه نيز از وى حمايت مى كنند.
ازطرف ديگرايالات متحده افغانستان را در تحت حاکميت و پاكستان را تحت نفوذ خود دارند؛ تفاوت اين است كه افغانستان را پس از وارد شدن به جنگى تمام عيار عليه طالبان به سطيره خود درآورده اند ولى بخشى از پاكستان را به ترتيبى ديگر و با بهانه تعقيب اعضا و رهبران طالبان و القاعده. با اين كه پرويز مشرف بر خلاف حامد كرزى با پيروزى نيروهاى آمريكايى بر سر كار نيامده است، اما آمريكا اميد وار است كه اهداف خود را در پاكستان آزادانه تر و راحت تر پيش ببرد.
همراه با اين سطيره كامل و نفوذ نسبى ، موقعيت استراتژيك، ظرفيت هسته اى و فاكتورهاى گوناگون ديگر در پاكستان و افغانستان به شدت در حال ايجاد تغيير در وضع فعلى هستند. نتيجه هر چه باشد مى توان با اطمينان گفت كه پاكستان و افغانستان زمانى طولانى به عنوان دو دولت مستقل بر روى نقشه جغرافيا باقى نخواهند ماند. تقريباً همه نيروهاى مشهود دست به دست يكديگر داده اند تا اين دو دولت را در ضعف نگه دارند.
با وجود همه
اين ها احساس مى شود كه نيروهاى نامشهود ديگرى اين دو كشور را به طرف اتحاد پيش
مى برند. يك بررسى كامل نشان مى دهد همان فاكتورهايى كه براى تلاشى اين دو دولت
در كارند ، به طور غيرمستقيم مى توانند به اتحاد اين دو كشور منجر شوند. ولى
نبايد اين امر را ناديده بگيريم كه هر مرز جديدى بين اين دو كشور بايد مورد
تأييد واشنگتن قرار گيرد.
آمريكا درست پيش از تهاجم شوروى به افغانستان در جنگ افغانستان شركت كرد. در
واقع به قول زبيگنيو برژينسكى مشاور امنيتى دولت كارتر، رئيس جمهور هر كار ممكن
را انجام داد تا «روس ها را به تله بكشاند» و ۶ ماه پيش از تقاضاى دولت
افغانستان از شوروى براى كمك نظامى، نخستين كمك پنهانى سيا به مجاهدين تصويب
شد. برژينسكى در مصاحبه اى در سال ۱۹۹۸ اظهار داشت: «من يادداشتى براى رئيس
جمهور فرستادم و در آن توضيح دادم كه به عقيده من اين كمك به مداخله نظامى
شوروى خواهد انجاميد.... ما روس ها را مجبور به مداخله نكرديم ولى آگاهانه
احتمال اين را كه به اين امر دست بزنند افزايش داديم.»
بنابر اين نفوذ افغانستان سياست آمريكاست و ما نمى توانيم اين احتمال را انكار كنيم كه تنش اخير بين پاكستان - افغانستان در راستاى منافع آمريكا براى بهره بردارى از طريق ايفاى نقش مستقيم ترى در مسائل پاكستان است. سياست تضعيف از درون در افغانستان و پاكستان مدت هاست كه در مذاكرات قدرت ها به شيوه هاى مختلف مطرح شده است. براى توجيه اين امر، جنگ با ترور و مبارزه با اسلام گرايى افراطى عنوان مى شود ـ اصطلاحى كه مفهوم ايجاد ترس و توجيه سياست هاى غير عادلانه را در پى دارد ـ درست همان طور كه در زمان جنگ سرد ترس از كمونيسم را ايجاد مى كردند.
پس از زمينه سازى هاى قدرت هاى بزرگ، شوراى امنيت به نام «مبارزه با تروريسم» از تحريم عليه طالبان پشتيبانى كرد. نتيجه رأى گيرى در شوراى امنيت در اين مورد ۱۳ رأى مثبت بود ، بدون رأى منفى . چين و مالزيا با اين حمله مخالف بودند ولى به آن رأى ممتنع دادند. هيچ كس نمى خواست در برابر «تروريسم» داراى نرمش به نظر آيد. سفير آمريكا نانسى سودبرگ اين رأى را «موضعى نيرومند عليه تروريسم» خواند و «براى حفظ صلح و امنيت جهان»؛ سفير كانادا نتيجه اين رأى گيرى را «به خاطر پيام ضد تروريستى شديد آن» يك تصميم و راه حل قاطع ناميد. بريتانيا، كانادا و هلند در خفا مخالف اين تحريم بودند زيرا « پيامد آن فجيع تر كردن شرايط رقت بار افغانستان بود.» اكنون دوباره همان جار و جنجال ها با هدف تغيير جغرافياى جنوب آسيا و به بهانه جنگ با تروريسم جهانى شدت گرفته است.
تقريباً تمام خبرها بر اين فرض متكى است كه «همه شبكه تروريسم به وسيله نيروهاى تروريستى اداره مى شود كه محل شان در پاكستان است و زير چتر امنيتى پاكستان قرار دارند. اين نيروهاى تروريستى به خاطر تحقق بخشيدن به طرح هاى خطرناك زير سلطه گرفتن جنوب آسيا به خود هويت ايدئولوژيك داده اند.» در سايت ها و روزنامه ها مطرح شده است ))لطفآ براي معلومات بيشتربه سريال سياسي که بصورت مسلسل تحت عنوان >نقش پاکستان دررشد تروريزم ودسيسه هاي پيدا وپنهان< که دروبسايت مشعل به نشرميرسد مراجع فرمايد ((. كه تجزيه پاكستان تنها گزينه براى از بين بردن شبكه تروريسم است. طرح هايى هم براى تقسيم افغانستان به چهار بخش مطرح بوده است.
اگر اين كار به مفهوم قومى انجام شود عملاً اين كشور به چهار بخش تاجيك، هزاره، ازبك و پشتو تقسيم خواهد شد. اين تعريف در طرح دوشنبه گنجانده شده است و هدف آن بسط استراتژى آمريكا براى فرستادن نيرو به افغانستان و آسياى مركزى است. در گزارشى در « فرانتى ير پست» آمده است كه آمريكا به دليل اين كه مدت هاست در افغانستان مانده است بدون اين كه موفقيتى براى ايجاد ثبات و صلح مورد نظر خود در منطقه، به دست آورد، ممكن است اغوا شود كه راه را براى تجزيه اين كشور آماده كند.
ولى به رغم طرح هاى تجزيه افغانستان و پاكستان، فاكتورهاى تاريخى، اجتماعى، اقتصادى، سياسى و حتى فاكتورهاى امنيتى دلالت بر اين دارد كه تشكيل افغانستان بزرگ غير قابل اجتناب است.
جالب است كه همه عوامل تجزيه به طور غير مستقيم ، به اتحاد پاكستان- افغانستان شتاب مى بخشند. تنها اين سؤال پيش مى آيد كه آيا امنيت پاكستان و افغانستان در پى بى ثباتى و استعمار به وسيله نيروى خارجى حاصل مى شود يا با اتحاد و ايجاد افغانستان بزرگ قابل حصول است. تا وقتى موجوديت پاكستان بستگى به امنيت آن دارد ، اين موجوديت مى تواند تنها با برخوردارى از قدرت دوام يابد. درگيرى پاكستان در «جنگ ضد تروريستى» مربوط به آمريكا، جنبه بسيار وحشتناكى به خود گرفته است. در شرايط پس از ۱۱ سپتامبر اگر پاكستان بخواهد در واشنگتن كارنامه خوبى داشته باشد مجبورشده است در جنگ هاى به ظاهر ضد تروريستى آمريكا كه در حقيقت براى سلطه است، با آمريكا همراهى كند.
طبق همان گزارش (فرانتى ير پست) آمريكا اسلام گرايى محدودى را در پاكستان اجازه خواهد داد ، به طورى كه گويى اين آمريكاست كه بايد « نوع و سطح اسلام قابل قبول براى ما» را تعيين كند. اين امر به اين مفهوم است كه امنيت و بقاى كشور مشروط به خرسندى واشنگتن است. اگر بتواند آمريكا را راضى نگاه دارد مى تواند به حيات خود ادامه دهد وگرنه براى بقاى آن تضمينى وجود ندارد. از لحاظ داخلى به جز سياستمداران فرصت طلب ، مردم پاكستان از هر قشرى مخالف دخالت هاى آمريكا هستند.
پاكستان به شدت گرفتار مبارزه آمريكا با «تروريسم» شده است و از اين جهت دارد به شدت نسبت به شهروندان خود بيگانه مى شود. امروز موضع ديپلماتيك پاكستان چه در جبهه افغانستان و چه در جبهه كشمير بسيار ضعيف است . از طرف ديگر موقعيت جغرافياى سياسى در افغانستان با هر معيارى كه بسنجيم به شدت نااستوار است. از نظر بسيارى از كارشناسان، گزينه عملى براى بر طرف كردن ضعف اقتصادى و نظامى پاكستان نسبت به هند، در ايده اتحاد با افغانستان قرار دارد.
اعلام حالت فوق‌العاده
با اعلام وضعيت فوق‌العاده در پاكستان، اسلام آباد پايتخت اين كشور همچنان در بالاترين سطح آماده باش امنيتي قرار دارد. خيابان‌هاي منتهي به كاخ رياست جمهوري و ساختمان ديوان عالي و مجلس ملي به ويژه در خيابان قائد اعظم با محدوديت تردد رو به رو است و پوليس و نيروهاي امنيتي با سنگربندي در كنار خيابان هاي اطراف، اوضاع را تحت كنترول دارند. از ساعات اوليه اعلام وضعيت فوق‌العاده در پاكستان، نيروهاي پوليس و نظاميان بطور گسترده در سطح شهر به ويژه در مقابل خيابان‌هاي منتهي به كاخ رياست جمهوري، ديوان عالي، مجلس ملي و راديو و تلويزيون دولتي مستقر شدند.
بسياري از خبرنگاران داخلي و خارجي مستقر در اسلام آباد شب گذشته همزمان با اعلام وضعيت فوق‌العاده براي كسب اخبار جديد، در ابتداي خيابان قائد اعظم تجمع كرده بودند. اعلام وضعيت ويژه در پاكستان همچنين فعاليت بسياري از رسانه‌هاي داخلي و خارجي را محدود كرده بطوري كه اين مساله با واكنش منفي و اعتراض انجمن بين‌المللي حمايت از خبرنگاران مستقر در نيويارك رو به رو شده است.
اين انجمن در اطلاعيه‌اي ضمن محكوم كردن ايجاد محدوديت در اطلاع رساني در پاكستان، اعلام كرده است كه دولت "مشرف" حق ندارد رسانه‌هايي را كه روزي وي افتخار و نماد پاكستان در آزادي بيان مي‌خواند محدود كند. انجمن بين‌المللي حمايت از خبرنگاران در اطلاعيه خود خواستار رفع محدوديت سريع رسانه‌ها در پاكستان از سوي جنرال مشرف شده است. اعلام وضعيت فوق‌العاده در پاكستان همچنين فعاليت تصويري شبكه‌هاي خبري بي.بي.سي و سي.ان.ان را نيز با مشكل رو به رو كرده است.
پخش برنامه شبكه‌هاي تلويزيوني داخلي پاكستان مانند جيو،اي.آر.واي ۱ و اي.آر.واي ۲همچنان متوقف‌است ضمن آنكه روزنامه‌هاي پاكستان نيز با تاخير در سطح شهر اسلام آباد توزيع شد.
در تحولي ديگر همزمان با اعلام وضعيت فوق‌العاده، بي‌نظير بوتو پس از ترك دبي، از فرودگاه كراچي وارد پاكستان شد. وي پس از ورود به كراچي، در واكنش به اقدام مشرف در اعلام وضعيت ويژه تصريح كرد كه اين وضعيت ويژه همان كودتاي نظامي است. بوتو باانتقاد ازاقدام مشرف، خواستار پايان وضعيت فوق‌العاده در پاكستان شد. رهبر حزب مردم همچنين، مشرف را بطور تلويحي تهديد به انقلاب نارنجي كرد و گفت: اگر رييس جمهوري به اين وضع پايان ندهد، مردم آماده هستند كه مانند مردم اوكراين، خود تكليف دولت را مشخص كنند. بوتو همچنين اعلام وضعيت فوق‌العاده را اقدام عليه مردم پاكستان خواند و افزود: حمله به ديوان عالي، رسانه‌هاو احزاب سياسي مترادف با حمله به منافع ملي يك كشور است و بطور قطع حزب مردم در مقابل اين وضعيت، ساكت نخواهد نشست. وي گفت كه حزب مردم مخالف افراط گرايي در پاكستان است و بايد تندروي از كشور با برقراري دمكراسي از بين برود.
تحولات سياسي سريع و گاهي تلخ در پاكستان ، در نهايت اين كشور را در وضعيت ويژه قرار داد. از ديدگاه كارشناسان، اعلام وضعيت فوق‌العاده در پاكستان ،با توجه به حوادث گذشته، شگفت انگيز نيست و اين اتفاق را بايد در چارچوب اوضاع پاكستان مورد ارزيابي قرار داد.
اعلام وضعيت ويژه با وجود انكارهاي مكرر مقام‌هاي پاكستان ،از جمله شخص پرويز مشرف رييس جمهوري، اين بار نيز اتفاق افتاد و از ديدگاه برخي كارشناسان، رييس جمهوري پاكستان نشان داد پيش از آن كه يك سياستمدار باشد، يك نظامي تمام عيار است. مشرف اعلام كرده است كه بر اساس قانون اساسي ، شرايط فوق‌العاده در كشور بطور موقت برقرار مي‌شود.
نشست مشرف با فرماندهان ارشد نظامي پاكستان از يكسو و گفت وگوهاي فشرده "شوكت عزيز" نخست وزير و چندتن ديگر از سياستمداران در سويي ديگر، شايعه اعلام وضعيت فوق‌العاده در پاكستان را تقويت كرد بود. بسياري از شبكه‌هاي تلويزيوني پاكستان نيز در خصوص اعلام وضعيت نظامي در پاكستان گزارش‌هايي پخش كردند كه نشان مي‌داد ممكن است دير يا زود وضعيت ويژه در اين كشور برقرار شود. شبكه خبري جيوپاكستان نيز در گزارش‌هاي خود اعلام كرده بود كه ۴۸ساعت آينده براي كشور تعيين‌كننده خواهد بود.
بر اساس قانون اساسي پاكستان، اعلام وضعيت اضطراري توسط رييس جمهوري و تصويب مجلس ملي امكان پذير خواهد بود. در چنين شرايطي، با استقرار نيروهاي نظامي، پوليس و امنيتي در شهرها، ممنوعيت رفت و آمد اعمال مي‌شود. شوكت به تازگي گفته بود كه قانون اساسي اجازه برقراري وضعيت فوق‌العاده را در شرايطي معين مي‌دهد. وي در همين ارتباط با چوهدري شجاعت حسين رهبر حزب حاكم ( مسلم‌ليگ) و ملك قيوم وثارنوال عمومي پاكستان ديدار و گفت وگو كرده بود.
مقام‌هاي ديگر پاكستاني نيز در اظهارات خود هيچگاه قرار گرفتن پاكستان در وضعيت ويژه را نفي نكرده بودند، اما حاضر نبودند زمان تقريبي اين اتفاق را با صراحت بيان كنند.
اين كه مقام‌هاي پاكستان با افزايش خشونت و ناآرامي‌هاي سياسي در كشور، از يكسو و فشارهاي احزاب مخالف دولت از جمله حزب مردم، برقراري وضعيت فوق‌العاده را نفي نمي‌كردند، مورد توجه تحليل گران قرار گرفته بود. پاكستان طي هفته هاي گذشته شاهد حوادثي بود كه بسياري از آنها براي مردم و دولت تلخ بود.
حادثه انفجارهاي كراچي و راولپندي، بحران در سوات درايالت سرحد از جمله اتفاقاتي بود كه شرايط سياسي پاكستان را بيش از اندازه پيچده كرد. ورود بي‌نظير بوتو رهبر حزب مردم به كشور و سخنراني‌هاي وي در تمجيد از دمكراسي و حكومت مردم، تا اندازه زيادي شرايط را براي دولت پاكستان سخت كرد و باعث تحرك مسلم ليگ ( حزب حاكم ) براي رهايي از فشار شد كه اين تحرك و فعاليت در نهايت، اظهار تمايل به مذاكره با نواز شريف رهبر حزب مسلم ليگ شاخه نواز منتهي شد. برخي كارشناسان مسايل پاكستان معتقدند كه همگرايي تدريجي مشرف و بوتو در نهايت باعث آزرده شدن بسياري از سياستمداران پاكستاني متنفذ در ساختار حكومتي شد و تشكيل جبهه جديدي در مقابل رييس جمهوري پاكستان را در پي داشت .
براين اساس، اعلام ديوان عالي مبني بر ممنوع نبودن ورود نواز شريف به پاكستان، گويي به آرامش نسبي موجود در كاخ رياست جمهوري پاكستان تير خلاص وارد كرد و بدين ترتيب مشرف را به سوي اعلام وضعيت فوق‌العاده سوق داد. به نظر مي‌رسد چيدن اتفاقاتي مانند خروج بي‌نظير بوتو از پاكستان ، تاخير در اعلام حكم ديوان عالي كشور در خصوص صلاحيت حضور مشرف در انتخابات رياست جمهوري و تعلل ارتش در سركوب عده‌اي اندك از طالبان محلي در سوات ايالت سرحد در كنار هم، مي‌تواند به ارزيابي اوضاع پاكستان كمك كند.
به هر صورت نكته اساسي اين است كه ارزيابي نهايي مشرف از آينده خود و نظاميان در پاكستان ، وي را به سمت اعلام شرايط فوق‌العاده - كه معلوم نيست تا چه زماني ادامه پيدا كند- سوق داده است.
كارشناسان معتقدند پاكستان سرزميني است كه دمكراسي گاهي در آنجا حاكم مي‌شود،اما اين نظاميان هستند كه هميشه حضور مستمر خود را در اين كشور شبه قاره تثبيت كرده‌اند.
با اعلام حالت فوق‌العاده در پاكستان از سوي پرويز مشرف و در پي بركناري رييس دادگاه عالي اين كشور كه با تعليق قانون اساسي اين كشور مخالف بود، پاكستان در شرايط ويژه‌اي قرار گرفته است . پرويز مشرف، رييس‌جمهور پاكستان ضمن متهم كردن دستگاه قضايي و مخالفين مسلح پاكستان به بر هم زدن ثبات كشور گفت: در تلاش است تا مانع خودكشي پاكستان شود . وي از متحدان خود در غرب خواست تا شرايط پاكستان را درك كنند . مشرف طي سخناني تلويزيوني خطاب به ملت پاكستان گفت: بي‌تحركي در شرايط كنوني براي پاكستان يك خودكشي محسوب مي‌شود و من اجازه نمي‌دهم كه اين كشور خودكشي كند.
وي از كشورهاي جهان خواست كه اين اقدام را بپذيرند و اوضاع بحراني پاكستاني را دوستانه درك كنند. مشرف گفت: پاكستان در آستانه بي‌ثباتي قرار دارد . در همين حال بي‌نظير بوتو، نخست وزير سابق پاكستان كه به دوبي رفته بود و بعد از اعلام حالت فوق‌العاده از سوي مشرف به پاكستان بازگشت، ضمن هشدار درباره‌ي بازگشت پاكستان به ديكتاتوري طي يك كنفرانس خبري در كراچي گفت: اين وضعيت فوق‌العاده نيست، بلكه حكومت نظامي است و مردم پاكستان عليه آن تظاهرات خواهند كرد . از سوي ديگر شبكه‌هاي خصوصي پاكستان گزارش دادند كه عبدالحميد دوگر، رييس‌جديد دادگاه عالي پاكستان كه جانشين افتخار محمد چودري، رييس عزل شده اين دادگاه شده، حكم ديوان عالي را تغيير داده است. دوگر همچنين تمام برنامه‌هاي قضاوت چودري را لغو كرده است.
يك مقام محاکم پاكستان گفت: برنامه‌ي تغيير كرده‌ي دادگاه عالي اعلام مي‌شود . پس از اعلام حالت فوق‌العاده در پاكستان، از هفده قاضي دادگاه عالي پاكستان تنها پنج تن از جمله حميد دوگر در اين دادگاه باقي مانده‌اند . افتخار چودري و هشت قاضي ديگر که حاضر به تاييد حکم اعلام وضعيت فوق العاده نشدند و آن را مغاير قانون اساسي خواندند، از كار بركنار شدند . عبدالحميد دوگر، جانشين چودري از حاميان جنرال مشرف است و همان کسي است که از سوي رييس جمهوري پاکستان مسوول کميته تحقيق درباره خلاف کاري‌هاي احتمالي چودري شده بود . در همين حال پرويز مشرف، قضات پاكستاني و مخالفين مسلح را در بوجود آمدن اوضاع كنوني مقصر دانست . وي گفت: به نظر من دستگاه دولت نيمه فلج شده است.
تمام نهادهاي دولت از سوي اين دادگاه‌ها مورد اهانت قرار مي‌گيرند، به همين دليل است كه آنها قادر به انجام هيچ كار نيستند . مشرف با اشاره به حملات اخير مخالفين مسلح در پاكستان افزود: تروريسم وافراط‌گرايي در بيشترين حد خود هستند . اما بي‌نظير بوتو با اذعان به اينكه پاكستان در خطر بي‌ثباتي قرار دارد، اظهار داشت: حالت فوق‌العاده تنها باعث تقويت و تشويق افراطيون خواهد شد . وي گفت مشرف به حاميان و طرفداران شبه نظاميان زندگي دوباره داده است. او دوره تصدي آنها را تمديد كرده است.
خانم بوتو گفت: ما احزاب سياسي خواستار فعال شدن دوباره قانون اساسي و برگزاري انتخابات تحت نظر کميسيون انتخاباتي مستقل هستيم . جامعه‌ي بين‌الملل بايد از نفوذ خود بر ژنرال مشرف استفاده کند و براي فعال کردن دوباره قانون اساسي، تثبيت دوباره قضات در مناصبشان و آزادي زندانيان سياسي بر او فشار بياورد. همچنين كاخ سفيد اعلام حالت فوق‌العاده در پاكستان را "مايوس كننده" توصيف كرد.
گوردون جاندرو، سخنگوي كاخ سفيد گفت: رييس‌جمهور مشرف بايد به تعهدات خود مبني بر برگزاري انتخابات آزاد و عادلانه و كناره‌گيري از سمت ارتش قبل از شروع دوره‌ي جديد رياست جمهوري خود عمل كند. ک اندوليزا رايس، وزير امور خارجه‌ي آمريکا نيز اعلام حالت فوق‌العاده در پاکستان را بسيار تأسف آور خواند. همچنين ديويد ميليبند، وزير امورخارجه‌ي انگليس، پاكستان را براي دستيابي به اهداف ثبات، توسعه و مبارزه با تروريسم برقراري دموكراسي و حكومت قانون دعوت كرد.
كاندوليزا رايس طي تماس تلفوني رييس‌جمهور پاكستان را در آستانه‌ي اعلام وضعيت فوق‌العاده از اين تصميم منصرف كرد . طي هاي گذشته نيز رايس درخواستي مشابه از مشرف داشت، اما اين بار رييس‌جمهور پاكستان زير بار نرفت . تحليل‌گران معتقدند تصميم تازه‌ي پرويز مشرف، رييس جمهور پاكستان مبني بر تعليق قانون اساسي و اعلام حالت فوق‌العاده در اين كشور تلاش‌هاي دولت آمريكا براي هدايت پاكستان به سوي دموكراسي را با موانع و مشكلات جدي روبه‌رو كرده و از سوي ديگر حمايت‌هاي سخاوتمندانه‌ي جورج بوش، رييس‌جمهور آمريكا از مشرف را به رغم آنكه اين جنرال پاكستاني به سرعت در حال از دست دادن محبوبيتش است، زير سوال برده است . در حال حاضر ايالات متحده گزينه‌هاي خوب معدودي را پيش رو دارد و شاهد افول قدرت خود در جهت تاثيرگذاري بر تحولات در پاكستان، اين كشور مجهز به تسليحات هسته‌يي، است و اين شرايط به گفته‌ي كارشناسان از آنجايي نشات مي‌گيرد كه اقدامات مشرف چه بسا سرنگوني‌اش به عنوان يك رهبر را تضمين مي‌دهد . دولت بوش از سال 2001 تاكنون مبلغ ده ميليارد دالر - كه اغلب در قالب كمك نظامي است - به دولت پاكستان كمك كرده و مقامات دولت آمريكا هشدار داده‌اند در صورت اعمال قوانين و مقررات مربوط به وضعيت فوق‌العاده در پاكستان كنگره‌ي كشورشان احتمالا كمك‌هاي خود را قطع خواهد كرد، اما برخي تحليل‌گران هشدار داده‌اند چنانچه واشنگتن حمايت‌هاي خود را از مشرف دريغ كند، خطر بروز جنگ داخلي در پاكستان و فروپاشي اين كشور جدي‌تر خواهد شد.
كاندوليزا رايس، وزير امور خارجه‌ي آمريكا كه با پرويز مشرف گفت‌وگوي تلفوني داشت به رييس جمهور پاكستان در خصوص اعلام وضعيت فوق‌العاده هشدار داد و نيز تصميمات اخير جنرال مشرف را بسيار"تاسف انگيز" خواند . رايس در جمع خبرنگاراني كه وي را همراهي مي‌كردند، بيان داشت: ايالات متحده به وضوح اعلام كرده از اقداماتي مغاير با اصول مندرج در قانون اساسي حمايت نخواهد كرد چرا كه چنين اقداماتي پاكستان را از مسير دموكراسي و حاكميت قانون دور خواهد كرد . در اين ميان به نظر مي‌رسد كه مقامات آمريكا از تصميمات اخير مشرف متعجب شده بودند اما تمركز خود را سريعا از بيان نگراني‌ها به استعفاي مشرف معطوف و تاكيد كردند هر گونه اقدام قانوني ديگر بايد مختصر و موقتي باشد.
هنوز هيچگونه علائم و قرائني دال بر قطع كمك‌هاي واشنگتن به اسلام آباد مشاهده نمي شود و رايس نيز بيان داشت كه در گفت‌وگو با مشرف به وي ابلاغ داشته كه اگرچه در پاكستان وضعيت فوق‌العاده اعلام كرده اما همچنان بايد در جهت برگزاري انتخاباتي دموكراتيك گام بردارد . اكسنيا دورماندي كه تا سال گذشته رياست شوراي امنيت ملي آمريكا را برعهده داشت معتقد است دولت بوش بايد اكنون با اين فرض شروع كند كه آيا مردم مشرف را از دور خارج خواهند كرد يا اردو به اين اقدام مبادرت مي ورزد؟ وي در ادامه تاكيد كرد: باعث شگفتي است اگر مشرف حتي تا شش ماه ديگر دوام بياورد.
دورماندي دولت بوش را به دليل فرستادن پيامهايي پراكنده و متغير مورد سرزنش قرار داد و گفت: ارسال اين سيگنال‌ها به اسلام آباد به مشرف اجازه داده تا تصور كند از تبعات ناشي از اعلام وضعيت فوق‌العاده در كشورش در امان خواهد بود و بحران را پشت سر خواهد گذاشت . همچنين در بيانيه‌ي وزارت امور خارجه‌ي آمريكا تاكيد شده كه دولت آمريكا در حمايت از روند دموكراسي خواهي و مقابله با خشونت‌هاي افراط‌گرايان در كنار مردم پاكستان است. در اين بيانيه به حمايتي از مشرف اشاره‌اي نشده است.
استفن كوهن، نويسنده‌ي كتاب"هدف پاكستان" معتقد است: قطار پاكستان منحرف و از مسير خارج شده است. ما بايد در مسووليت پذيري سهيم باشيم. ما همه‌ي مسووليت‌ها را بر دوش مشرف نهاده‌ايم . در مقطع كنوني ما كاري نمي‌توانيم انجام دهيم ما ديگر بازيگران بزرگ در تحولات پاكستان به شمار نمي‌آييم.
اين در حاليست كه جورج بوش از دير باز جزو حاميان سرسخت مشرف بوده و بر مبارزات جنرال عليه تروريسم پس از حملات 11 سپتامبر اعتقاد داشته است . دستاوردها و پيشرفت‌هاي دموكراتيك مشرف براي دولتي كه علنا از آرمان آزادي حمايت مي‌كند چندان ايده‌آل و مطلوب نبوده است . مشرف در سال 1999 در جريان يك كودتاي عاري از خشونت و خونريزي نبض قدرت را در دست گرفت و تا كنون بر وعده‌ي خود مبني بر كنار گذاشتن پست فرماندهي ارتش پاكستان جامه‌ي عمل نپوشانده است
. جوزف بايدن، رييس كميته‌ي روابط خارجي سناي آمريكا اظهار كرده اقدامات رييس‌جمهور پاكستان دولت واشنگتن را بر آن داشته تا از قالب سياستگذاري براي مشرف به سمت سياستگذاري براي مردم پاكستان حركت كرده و روابط جديدي را با مردم اين كشور برقرار سازد.روابطي كه بر اصل كمك‌هاي غير نظامي بيشتر ومداوم طي مدتي طولاني استوار باشد تا از اين گذر اكثريت ميانه‌رو در پاكستان از فرصت موفقيت برخوردار شوند . مشرف در جبهه‌ي جنگ عليه تروريسم نيز به طرز نااميدكننده‌اي اقدام كرده است. به رغم سالها تلاش تنها شمار معدودي از رهبران ارشد القاعده در نواحي مرزي ميان افغانستان و پاكستان دستگير شده‌اند. توافقنامه‌ي سال گذشته‌ي مشرف و گروه‌هاي مسلح و رهبران قومي قبيله‌يي پاكستان در مناطق شمالي و جنوبي وزيرستان بستر را براي نيروهاي شبه نظامي جهت تقويت و پيگيري حملات عليه دولت مهيا ساخت . برايان ويتمن، سخنگوي پنتاگون در واكنش به اعلام حالت فوق‌العاده در پاكستان تصميم مشرف را مايه‌ي تاسف خواند اما در عين حال بيان داشت كه همكاري‌هاي نزديك ميان واشنگتن و ارتش پاكستان در حوزه‌ي عمليات‌ها عليه نيروهاي تروريستي همچنان تداوم خواهد داشت.
بروس ريدل، تحليل‌گر سابق سازمان سيا و از اعضاي سابق شوراي امنيت ملي آمريكا كه اكنون در موسسه‌ي پژوهشي بروكينگز مشغول به فعاليت است مي‌گويد: كودتا در پاكستان ضربه‌اي مهلك به پيكره‌ي تلاش‌ها جهت برقراري پيوند مصلحتي ميان پرويز مشرف و بي‌نظير بوتو تلقي مي‌شود، به اين ترتيب ما به جاي پاكستان دموكراكتيك شاهد پاكستاني به مراتب استبدادي خواهيم بود. به جاي پاكستاني با ثبات‌تر كه به جنگ عليه القاعده بپردازد ارتش را خواهيم ديد كه براي بقاي خود خواهد جنگيد . برخي از كارشناسان و تحليل‌گران پاكستاني مي‌گويند كه شرايط حاكم بر پاكستان مهياي پيش‌بيني نيست.
كوهن معتقد است: نمي‌دانم پاكستان آبستن چه تحولاتي خواهد شد . رايس كه به منظور شركت در كنفرانس بين‌المللي عراق در استانبول تركيه به سر مي‌برد لاجرم نگاهش را از تحولات عراق به آشوب سياسي در پاكستان معطوف كرد. يك مقام دولت آمريكا كه رايس را در اين سفر همراهي مي‌كند، گفت: عراق در مقايسه با پاكستان اوضاع بسيار خوبي دارد.
همچنان حدود هزار و پنجصد نفر از جمله تعدادي وكيل، عده‌اي از قضات محاکم ، چندين نفر از مسئولان و نظاميان احزاب سياسي در پي تظاهرات گسترده در شهرهاي مختلف پاكستان، از سوي نيروهاي امنيتي اين كشور دستگير شدند. اين تظاهرات در پي آن صورت گرفت كه مشرف قانون اساسي را در كشور به حالت تعليق درآورد و در پاكستان وضعيت فوق‌العاده اعلام كرد. وي همچنين ضمن صدور فرمان محدوديت فعاليت رسانه‌ها، هدف خود از اعلام وضعيت اضطراري در كشور را قرار داشتن پاكستان در حاشيه سقوط و جلوگيري از خودكشي اين كشور ذكر كرد و از مردم خواست كه وضعيت بوجود آمده را بخوبي درك كنند.
همزمان محمد رضا يكي از مقامات گروه مطبوعاتي پاكستان اعلام كرد: « نيروهاي امنيتي به ساختمان‌هاي چاپخانه اين اداره مطبوعاتي حمله كردند تا از چاپ يك ويژ ه‌نامه درباره برقراري وضعيت فوق العاده و اوضاع سياسي حاكم براين كشور جلوگيري كنند.» وي افزود: « آنها ساختمان هاي چاپخانه را كاملاً تلاشي كردند اما متوجه شدند كه هيچ ويژه نامه‌اي در دست چاپ نيست و در نتيجه ساختمان‌ها را ترك كردند.» اين در حالي است كه منابع دولتي خبر يورش پوليس به اين چاپخانه را تأييد كردند. منابع مورد استفاده : برعلاوه که درمتن تذکررفته است. ابرار، بخشهاي خبري وآرشيف نويسنده .
بالا
بازگشت