پوهندوی دکتورشفیق
الله انوری
تیزاب درمقابل درد
مارک تجارتیاسپیرین (Aspirin) ١١٠ سال قدامت دارد
تاریخچه
یونانی های عصرقدیم پوست درختان بیدراجوش میدادند وسپس آنرامینوشیدندتابدینطرق دردسر ومفاصل شانرا تسکین بخشند . درقرن نوزدهم دانشمندان دریافت نمودندکه پوست بیددارای یک مرکب مسکن سلسلیک اسیداست ، اگر بطورمستقیم خورده شود درحقیقت بمقدارنهایت زیادنامطبوع بوده و دهن وغشای مخاطی معده راتخریش مینماید. درمراحل بعدی دریافت گردیدکه این نامطبوع بودن به نسبت ناپاکی های آن بوده است . مرکب کیمیاوی اسیتایل سلیسلیک اسید یکی از مشتقات تیزاب سلیسلیک اسیدبوده که برای اولین بار درسال١٨٥٠میلادی ازطرف کیمیادان فرانسوی بنام چارلس فریدریک گیرهاردت (Charles Frederick Gerhardt) ساخته شد.
درسال ١٨٩٧ ميلادی کیمیادانی بنام فیلکس هوفمن (Felix Hoffmann)درلابراتوارکمپنی تجارتی ادویۀ بایر(Bayer) مرکب اسیتایل سلسلیک اسید (Acetyl Salicylic Acid = ASA) راازناپاکی هاتصفیه نمود . این مرکب بطورکلی منحیث اولین ادویه درمراحل بعدی درکلینیک امتحان گردیدوبتاریخ ششم برج مارچ سال ١٨٩٩ ميلادی تحت نام تجارتی اسپیرین (Aspirin) درادارۀ حق امتیازدربرلین ثبت گردید. نام اسپیرین (a+spiraed) ازنبات یاگیاهی بنام سپیرید اولماریا(spiraed ulmaria) مشتق گردیده است . موادمؤثر کیمیاوی اسیتایل سلیسلیک اسیدازطرف کمپنی تجارتی ادویۀ بایر بنام اسپیرین مسمی گردید.
اسپیرین یکی ازموفق ترین ادویه جات درتاریخ دواسازی به شمارمیرود . ازدیرزمان بدینسو منحیث مهمترین ادویۀ درمقابل تب ، دردهای خفیف تانیمه شدید و التهابات مفاصل استعمال میگردد . اگرانسان برای مواد کیمیاوی یک لقب ادویۀ قرن بیستم راعطانمایدپس درینصورت اسیتایل سلسلیک اسیدباداشتن نام تجارتی معروف اسپیرین بایر بطورمطمئین یکی ا زجملۀ قویترین کاندیدان آن خواهدبود .
ازنگاه استعمال بسیاروسیع اسیتایل سیلسیلیک اسید،بعضی هااسپیرین رابقسم یک نوع موادمعجزه آسا میپیندارند . یعنی درمقابل هردردسفارش میگردد.
زمانیکه نایل آرمسترانگ (Neil Armstrong) درسال ١٩٦٩ ميلادی به کرۀ ماه سفرنمود ،نیزاین ادویه را دردواخانۀ کوچک اش باخودداشت .
شکل استفاده ودوزمورداستعمال
درشروع اسپیرین تنها به شکل پودرسفیدوجودداشته ودرسال ١٩٠٤ ميلادی به شکل تابلیت یاقرص قابل منحل درآب نیز بوجودآمد. این شکل آن دومفادداشت : تولیدآن ارزانتربوده ومقدارموادمؤثر آن نیزخوبترتعین شده میتوانست . ناگفته نبایدگذاشت که اسپیرین داخل ورید به شکل لاسینات (Lysinat) نیز ترزیق میگردد .
درپهلوی اسیتایل سلیسلیک اسید ، قرص اسپیرین نیز دارای سیتریک اسیدوسودیم بای کاربونیت بوده که اسیتایل سلیسلیک اسید همرای نمک سودیم آن تعامل نموده و نظربه تیزاب خالص درآب خوبترمنحل میباشد . همچنان اسیتایل سلیسلیک اسید همرای سیتریک اسیدنیز تعامل نموده که درنتیجۀ آن گازکاربن دای اکسایدبه شکل پوقانه های کوچک گاز آزاد میگردد. باوجوداین اکنون بی تفاوت است که اگر اسیتایل سلیسلیک اسیدخالص ویایکی ازنمک های آن گرفته میشود : بصورت خاص اختلاف درتأثیرآن آنقدربزرگ نیست . چون درمعده یک محیط تیزابی مسلط بوده که درآن نمک نیز به زودی دوباره به تیزاب تبدیل میگردد. بخاطریکه تیزاب درآب خوب منحل نبوده ،دوباره به موادجامد به شکل بلورهایاکریستال های بسیارکوچک ترسب مینماید. اینچنین کریستال های کوچک مانندکریستال های بزرگ که به شکل تیزاب خالص گرفته میشوند، غشای مخاطی معده رابیشترتخریش نمی نمایند.
بلندترین مقداراسپیرین دریک روزنبایدازچهارگرام تجاوزنماید. بمقدار ١٠گرام آن فی روزخطرناک بوده زیرا درینصورت خون بسیارزیادتیزابی میگردد . همچنان منجربه سریع شدن عملیۀ تنفس وفعالیت گرده هاکه عواقب خطرناک ضیاع مایعات جسم رابمیان میآورد ، گردیده و درمراحل بعدی آن تخریب انساج رابارآورده وبالاخره بمرگ می انجامد .
طبیبان مشوره میدهندکه اسپیرین دریک ماه نبایداضافتراز ده تابلیت یاقرص گرفته شود . درصورت استعمال دوامدار آن میتواندبرعکس خونریزی هادر امعأ ومعده ، متضررشدن جگروحساسیت جلدی بمیان آید . درگروپهای خطرخصوصآ اطفال که بمرض انفلوینزاوگریپ مصاب میگردند،تأثیرآن نیز نشان داده شده است . درینجا گرفتن اسپیرین خطر مریضی رادرمریضان خوردسال بالا برده ودرآنها ناخوشی بنام رای-سیندروم (Reye-Syndrom) انکشاف مینماید. خوشبختانه این درحقیقت ندرتآواقع میشود . اماباوجوداین اکثراوقات منجربه آسیب دیدن مغزوجگرویاحتی مرگ میگردد .
امروزسالانه درجهان به تعداد چهارده میلیاردتابلیت یاقرص اسپیرین فروخته میشود . ازچندین سال بدینسوبه شکل حفظ ماتقدم وجلوگیری ازسکتۀ قلبی درانسان های باداشتن شریان های تنگ قلب نیزاستعمال میگردد. برخلاف دوز یامقداربلنددرمقابل سردردی (٥٠٠ملیگرام ) درینجابمنظور جلوگیری ازلخته شدن خون تنها ١٠٠ ملیگرام آن ستعمال میشود (درحقیقت چنین حدث زده میشودکه ممکن ٥٠ ویاحتی ٣٠ ملیگرام آن بصورت مشابه مؤثرباشد) . زیرادرصورت سفارش دوزیامقدارکمتر آن باداشتن خاصیت رقیق کنندۀ خون از لخته شدن خون شریانها ممانعت نموده وبدینترتیب ازخطر سکتۀ قلبی ومغزی میکاهد .
اسیتایل سلیسلیک اسید،جسم راازتولیدنمودن موادیکه بالای لخته شدن کرویات سرخ خون تأثیرمینمایند،مانع شده وازتشکیل شدن گره هاو تکه های لختۀ خون درشریانها ووریدهای خون جلوگیری نموده وهمچنان تأثیر محافظوی را درمقابل ضعف پیری که توسط آن به دماغ اکسیجن تهیه میگردد، بهبودمیبخشد. هنگام مریضی انگینا پیکتوریس –Angina pectoris- ( قلت اکسیجن درنتیجۀ اختلال جریان خون به نسبت تنگ شدن شریان های قلب ) وبعداز عملیات جراحی شریانها ووریدهای خون (طورمثال منبسط ساختن شریانهاتوسط بالون ویاعملیۀ بای پاس-Bypass- ) بمقدار٧٥ تا٣٢٥ ملیگرام نظربه شدت آنها نیزاستعمال شده میتواند .
طریق تأثیر
درسال ١٩٧١ ميلادی برای اولین بارپروفیسور جان فین (John Vane) مانع شدن تشکیل پروستاگلندین راتوسط اسپیرین کشف نموده وبدین ترتیب طرق تأثیر آنراتوضیح ساخت . این کشف درسال ١٩٨٢ ميلادی توسط جائزۀ نوبل تقدیرگردید.
اسپیرین فعالیت انزایمی راکه تولیدمرکب پروستاگلندین ( Prostaglandine) رابه پیش میبرد،مانع میگردد . پروستاگلندین ها گروپ مرکبات کیمیاوی اندکه یک سلسله وظایف بیولوجیکی از قبیل عملیۀ هضم ،وظایف گرده هاودوران خون را دربدن تنظیم مینمایند . علاوه برین مرکبات معینی ازپروستاگلندین هاسگنال های دردرانیزسبب میشوند. اینهاهنگام زخم برداشتن وشیوع امراض آزادمیگردندوبه همین دلیل است که ماالتهابات ،دردوتب رااحساس مینمائیم .
قرارتعامل کیمیاوی ذیل اسپیرین مانع ساختن پروستاگلندین میگردد . ازتیزاب شحمی غیرمشبوع اراشیدونیک اسید توسط انزایم سیکلواکسیجنیز مرکب پروستاگلندین ساخته میشود . این مرکب به ارگانیزم سگنال داده وازآنجمله عملیات ا لتهاب و سوزش راتقویت میبخشد .
سیکلواکسیجنیز(Cyclooxygenase)
اراشیدونیک اسید -------------------------------------← پروستاگلندین ----------← التهاب وسوزش
(Arachidonic acid) ┬ (Prostaglandin)
اسپیرین(Aspirin)
اسپیرین مانع فعالیت انزام سیکلواکسیجنیز شده ودرنتیجه مقدارکمترپروستاگلندین بوجودمی آید . ازین چنین نتیجه گیری میشودکه اسپیرین دارای تأثیر پائین آورندۀ تب ودرد، ضدالتهاب وسوزش بوده است .
تأثیرات جانبی
اسپیرین نیزماننددیگرادویه جات دارای عوارض جانبی میباشد. درحقیقت میتوان انرابصورت متوسط امانی به کثرت برای تسکین بخشیدن مردمانی که به نسبت درداذیت میگردند، استعمال نمود. اگرکسی تأثیر جانبی بیشماری اسپیرین رابداند،ممکن نخواهداینوع ادویۀ خطرناک راهرگزاستعمال نماید . اماخوشبختانه ازجملۀ چندین میلیون استعمال کننده گان آن چنین عوارض جانبی تنها بسیاربه ندرت درتعدادنهایت کمی ازآنها بمیان می آید . مشهورترین وزیادترین تأثیرجانبی آن عبارت ازتخریش غشای مخاطی معده بوده است . هنگام حساسیت ، دوزبلندویااستعمال طویل المدت آن بمقدارکمترنیز درینجاسبب زخم معده میگردد . همچنان تعدادزیادی ازینوع اشخاصی نیز وجوددارندکه به نسبت داشتن سردردی مزمن ویابعدازسکتۀ قلبی اسپیرین رابرای سالهای زیادی بیدون هیچنوع تکلیف گرفته اند.
تأثیرجانبی اسپیرین برای تینیتوس -Tinnitus - (بنگس گوش )دلچسپ بوده که بمنظوررقیق ساختن خون استعمال میشود. یک تجربۀ ازمایشی برای مدت چندماه بمنظوراینکه ایاتینیتوس توسط اسپیرین بهترویاخوبترمیشود، قابل سفارش میباشد .
استعمال اسیتایل سلیسلیک اسیدبرای تداوی مرض سردردی ترجیح داده میشود . این تأثیرپرارزش آنراتقریبآهریکی ازماوشمابالای بدن شخصی خویش تجربه کرده ایم . این کمتر دیده شده که اسپیرین مانندهرادویۀ سردردی دیگر کسب سردردی دوباره گی رابصورت شدیدبالابرد . بصورت مستقیم مریضانی باداشتن سردردی مزمن ویا سردردی دوباره گی باید به این ادویۀ سردردی دردواسازی منحیث حادثۀ مشخص توجه نموده والترناتیف یابدیل بیدون ادویه راسعی نمایند.
صرف نظرازواقعات عاجل طبی بصورت معمولی مقدارتیزاب والقلی در جسم برهم میخورد .
اکثرتأثیرات جانبی موصوف به ندرت ظهورمینمایند( طورمثال پائین آمدن تشکیل کرویات سفیدخون ) . بعضی ازتأثیرات جانبی به ترتیب خاص ظاهرمیگردند. بطورمثال درمریضانی که به مرض نفس تنگی (Asthma) مبتلااند نظربه اشخاص سالم وصحتمنددراثراستعمال اسپیرین لوله های هوایی شش های شان بصورت واضح متضررمیگردند . روی این دلیل آنهائیکه دچارناخوشی های حساسیت (الرژی ) ویانفس تنگی اندبایددرهنگام گرفتن اسپیرین به خراب شدن علایم امراض مربوطۀ شان توجه نموده ودرصورت امکان ازآن صرف نظرنمایند . بصورت عموم میتوان تمامی عوارض جانبی اسپیرین راحسب ذیل خلاصه نمود : حساسیت های شدیدجلدی ، تخریش جلد، سرچرخی ، اخلال عمل دید، بنگس گوشها ، درد-خونریزی-وزخم معده ، دلبدی ، استفراغ ، اسهال ، اخلال وظایف جگر ، برهم زدن یااختلال توازن مقدارتیزاب والقلی ، جمع شدن آب درانساج حجرات زیرپوست ، پائین آمدن مقدارشکردرخون ، پائین آمدن فشارخون ، شوک ، تنگ شدن لوله های هوائی ششها ، تسریع عملیۀ تنفس ، کمخونی دراثرکمبودآهن ، تشکیل کمتر کرویات سرخ وسفیدخون ، اخلال وظایف جگروگرده ها ، اطراح کمتر یوریک اسیدازطریق ادرار .
تأثیر متقابل بادیگرادویه جات
مریضانی که دیگرادویه جات رامیگیرندبایدهنگام گرفتن اسپیرین توجه خاصی بخرچ دهندزیراآنهانیزبالای لخته شدن خون تأثیر واردمینمایند. تأثیرادویه جات مانندکومارین ها(Cumarin)وترزیق هیپارین ها(Heparin) بالای لخته شدن خون بصورت آشکار شدت یافته وخطرخونریزی معده وامعأ رابلندمیبرند. هرگاه ادویه جاتی از قبیل دیکلوفیناک (Diclofenac) ویا ایبوپروفین (Ibuprofen) که غشای مخاطی معده راتخریش مینمایندهمرای اسپیرین یکجاگرفته شوند،درینصورت خونریزی نیزشدت میآبد. همچنان گرفتن کورتیزون (Cortison) نیزخطرخونریزی معده رازیادمیسازد. کسیکه تابلیت یاقرص ضداسیدمعده میگیردنبایدهمزمان اسپیرین بگیردزیرادرینصورت کمترمؤثرواقع میشود. حداقل بایددوساعت فاصلۀ زمانی بین گرفتن تابلیت ضداسیدمعده واسپیرین مراعات گردد . روی همرفته همزمان گرفتن الکهول ، ادویه جات ضدروماتیزم مانندفولتارین (Voltaren) ، ادویۀ ضدمرض میرگی (Epilepsie) همرای اسپیرین نیزسبب تخریش معده وامعأمیگردند . گرفتن ادویۀ ضدمرض شکر(Antidiabeticum) ازطریق دهن همرای اسپیرین خطرپائین آمدن شکرخون رانیززیادمیسازد.
مأخذ :
-
LÜLLMANN , H. ; KLAUS ,M. ; ALBRECHT ,Z. : Taschenatlas der Pharmakologie
überarbeitete und erweiterte Auflage . 1996 , Georg Thieme Verlag
Stuttgart . New York. Seite .194 , 196 , 198 .
2. KOCH , M . : Säure gegen Schmerzen . 2009. ND-Zeitug , Berliner-Ausgabe , 10.
März Seite . 14
-
SILBERNAGEL , S. ; DESPOPOULOS , A. : Taschenatlas der Physiologie .
4. überarbeitete Auflage . 1991, Georg Thieme Verlag Stuttgart.
New York. Seite , 74 ,76 .
4. THEWS , G. ; MUTSCHLER , E. ; VAUPEL , P. : Anatomie , Physiologie ,
Pathophysiologie des Menschen . 1999 , 5.völlig neu bearb.und erw.Aufl.
Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH Stuttgart . Seite 136 ,293 .
5. VAN DE LOO , A. ; CHRISTOFF , B. : Eine Notfall:instabile Angina Pectoris . 2005 ,
2. Auflage , Deutsche Herzstiftung e.V., Frankfurt am Main, Seite. 25 ,27.
6. WELZ , A . : Nach der Bypass-Operation : Wie geht es weiter? 2004 , Zeitschrift der
Deutschen Herzstiftung , Heft 4, 24.Jahrgang , Seite 14.
7. http://de.wikipedia.org/wiki/acetylsalicylsäure
8. http://www.hschickor.de/aspirin
ش .انوری
برلین ، جرمنی ٢٢/٤/٢٠٠٩
بالا
بازگشت