محمد عوض نبی زاده

 

برخی دلایل بی ثباتی و خشونت درافغانستان

 

افغانستان در سایۀ سنگین جریان های استخباراتی و تداوم جنگ های طولانی ولشکر کشی خارجیها در بیش ازسه دهۀ  زیر ساخت های اقتصادی واجتماعی  خودرا از دست داده است، سازمانهای استخباراتی امریکا سی آی ای وآی اس آی پاکستان از سال های دراز در باره مسایل  افغانستان با یکد یگر همکاری داشته اند و به قول یک خبررسان سی آی ای کارمندان زیادی درسازمان استخبارات پاکستان وجو دارند که با طالبان و شبکه القاعده همکاری مخفی دارند. آی اس آی. پاکستان از گروه طالبان در بازی های منطقوی و جهانی بحیث ورق برنده به خاطر رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی پاکستان  به شیوۀ ماهرانه استفاده میکند . نقش پاکستان در ایجاد  گروهی بنام طالبان روشن بوده افراد و حلقات معین از آی اس آی در تنظیم و رهبری – گروه طالبان سهم  مؤثردارنــــد.  اگر تصمیم گیری های دولت و دستگاه استخبارات پاکستان نسبت به گروه های بنیاد گرا  و به‌خصوص طالبان با دقت  بررسی شود - پاکستان  جهت رسیدن به اهداف استراتیژیکیش در مسایل منطقوی بخصوص برعلیه  همسایگانش  این گرو ه ها  را منحیث  وسیلۀ تهدید  مورد استفاده قرار میدهد.که برای کتمان حقایق چنان سناریو های دروغین  را ارائه میدارند که همه را از حقایق گمراه سازند .   طالبان پس از کنار رفتن از قدرت  بدون تشویش دوباره به  آی اس آی پناه برد و به کمک آن دوباره انسجام یافت و روابط انها مستحکم تر از قبل تاًمین و فعالیت خود را مجددا" آغاز نمود  که مراکـــــز تجمع ، تربیه و تجهیز طالبان به سر پرستی  حلقات معین  در خاک پاکستان  هنوز هم  ادامه دارد .  سی آی ای از سال 2001 تابحا ل تقریبآ 15 میلیارد دالر برای دستگیری افراطیون مظنون  به تروریزم و در بخش های نظامی به آی اس آی پاکستان پرداخته است . در حالیکه گـــــــردانندگان مسایل سیاسی و نظامی پاکستان د ر تقابل با منافع کشور های منطقه ًو جهان بشمول امریکا عمل میکنند. مردم ما باور دارند زمانی درافغانستان صلح تاًمین  میابد که ریشه های اصلی تروریزم  در مرکزآن پاکستان خشکانیده شود. که اظهار نظر سناتور جان میکین دررابطه به در گیری پاکستان به قضایای افغانستان که از سی سال بدین سو ادامه دارد نه از یازدهم سپتامبر چــــــقدر دقیــــــق و عینــــــی است . وهم چنان سفير پاكستان در واشنگتن اخیرا اعتراف نمود كه آی اس آی  پاكستان روابط  نزدیک با طالبان افغاني دارد. و درین اواخیر CIA  در خصوص بودوباش ملا محمد رهبر طالبان درشهر كويته  افشا نمود كه ملامحمد عمر از مخفي گاهش در كويته توسط سازمان استخبارات پاكستان به كراچي انتقال يافته اند تا رهبر طالبان از حملات طيارات بي پيلوت آمريكا مصون باشد.چون اردوی پاكستان پلان عمليات نمايشي را براي فريب آمريكا و غرب روي دست دارد،و نمي خواهد در اين عمليات به مركز فرمان دهي طالبان افغانستان صدمه وارد گردد .  اظهار نظر اخیر وزيرخارجه برتانيا جهت مذاكره با طالبان و  شركت آنها در  قدرت  نشان دهندهء بازي هاي سياسي است كه پنهانی در جريان است آمريكا و غرب كه خود به وجود آورنده گروه طالبان اند و تا هنوز آنها طالبان را فقط براي افغانستان ميخواهند نه برای پاكستان! ولي حالا رشد و تكامل طا لبانيزم در منطقه  خطر بزرگي براي پاكستان اتومي گرديده، كه اين امر غرب و آمريكا را به چالش بزرگ در منطقه و جهان مواجه ساخته است .

 چنانچه دولت بریتانیا  در یک سند محرمانه  در زمینه مصالحه با طالبان از حامد کرزی خواسته است که روش مصالحه با طالبان را به سه بخش تقسیم کند.بخش تاکتیکی که جنگجویان رده های پایینی و فرماندهان پایین رتبه طالبان باید براساس آن به زندگی ملکی بازگردانده شوند، بخش عملیاتی که فرماندهان متوسط و ارشد طالبان را شامل میشود و بخش استراتژیکی که شامل مصالحه با شورای کویته میگردد.این سند یک اداره جدید برای مصالحه با طالبان را در ظرف سه ماه جهت ادغام تاکتیکی طالبان پشنهاد میکندکه باید  مورد تایید دولت افغانستان و جامعه جهانی باشد. بدین ترتیب  طالبانی که ،سلاح خود را بر زمین میگذارند باید دیگر ارتباطی با شبکه های تروریستی القاعده نداشته باشند و  اسامی طالبانی که به دولت می پیوندند، باید از لیست سیاه سازمان ملل متحد حذف گردد.در ظرف دوسال یک پارلمان در کابل ایجاد  تا در ارتباط با قانون اساسی و توافقات بن  گفتگو نموده و به توافق برسند.  دولت بریتانیا از شورای کویته رسما در این سند محرمانه نام برده است و درحالیکه دولت پاکستان همیشه وجود چنین شورایی را رد میکند .  در این سند دولت افغانستان را به بی طرفی در ارتباط با مسائل همسایگان دعوت کرده و افغانستان به خاطر جفظ دوستی با  پاکستان نباید با هندوستان هیچ گونه رابطه ای داشته باشد .در این شکی نیست که مذاکره با طالبان باید در اولویت کاری دولت آینده افغانستان قرار گیرد اما چارچوب ساختاری که بریتانیا به دولت افغانستان پیشنهاد کرده است در نهایت تسلیم شدن دو دسته وبی قید وشرط به طالبان و نهایتا به پاکستان است.چون، هیچ تضمینی وجود ندارد که جنایات طالبان یکبار دیگر آنهم به طور سازمان یافته تر و شدیدتر تکرار نشود . در دیداری سری که سفیر آمریکا در افغانستان با وزیر خارجه پیشین طالبان داشته است که در این دیدار طرف آمریکایی پیشنهاد کرده است حکومت مناطق مختلفی از افغانستان هم چون ولایت قندهار ، هلمند ،اورزگان، کنر و نورستان به طالبان واگذار شود. در مقابل  از آنها  نیزخواسته شده است که علیه پایگا ه های نظامی آمریکا عملیاتی نداشته باشند و گروه .طالبان که به ریاست ملا احمد متوکل دراین دیدار حاضر بود این شروط را به ملا عمر رهبر این گروه ابلاغ خواهد کرد وا گذاری اداره  مناطق مختلفی چون ولایت قندهار ، هلمند ،اورزگان، کنر و نورستان  به گروه طالبان در ساحهء  پیشنهاد شده نمایندگی از .آن دارد که افغانستان  بسوی تجزیه و تقسیم حکومت های گوناگون ما نند  یوگو سلاویای سابق  از لحاظ جغرافیائی و قومی پیش خواهند رفت باید قبل از آنکه افغانستان به سرنوشت یوگسلاویا و دیگر کشور های تجزیه شده جهان کنونی دچار آید،  مسولین امور ساسی کشور باید تحول جدی را در نحوهء اداره امور کشورمان رونما  و  با از میان برداشتن طرز فکر برتری خواهی قومی ، نژادی و لسانی - بالای  اتحاد اقوام گوناگون و وحدت ملی  کشور اقدام صادقانه انجام  دهد .  گرچه قبلا، نیز مفکوره سپردن کنترول ولسوالی موسی قلعه افغا نستان  و (دره سوات) پاکستان  به گروه طالبان افغانستانی و پاکستانی آزمایش شده است و تجربه نشان داده  است که طالبان این دو کشور هیچگاه به تعهدات خود برای باقی ماندن در یک ساحه خاص پایبند نیستند. آنها از این مناطق بعنوان یک پناهگاه امن برای تقویت و سازماندهی فعالیتهای خود در دیگر مناطق استفاده کرده و خواستار گسترش حوزه حضور خود  ها می شوند. وضمنا قوانین سختی که بر مردم محل اعمال میکنند، مثلا جلوگیری از حضور متعلمان اناث و بستن مکاتب دخترانه، زندگی را برای مردم محل غیرقابل تحمل می سازند.  حس تمامیت خواهی و عدم تحمل دیگر اقوام و مذاهب و کارنامه سیاه حکومت طالبان نشانگر رویکردتحمل ناپذیر ایدئولوژی خشن آنهامیباشد.گرچه اعضای طالبان عمدتا ساکنان افغانستان هستند و در یک سیستم دموکراتیک تمام مردم یک کشور از حقوقی برخوردارند، اما. سهم دهی طالبان در دولت زمانی یک انتخاب مناسب می تواند باشد که طالبان و آی اس آی حامی آن خواستار مشارکت و همکاری با دیگران بوده و دست از پلیدی ها و جنایات که در گذشته مرتکب شده اند بردارند که هیچکس نمیتواند آنرا تضمین نماید . چنانچه،من موهن سنگهه، صدراعظم هنددرین اواخیر در مورد نقش پاکستان درباره اوضاع کنونی افغانستان گفته است که  پاکستان همان هدفی را که امریکا درافغانستان دارد ؛دنبال نمیکند پاکستان در تلاش خروج هرچه سریع تر سربازان امریکایی از افغانستان و تحت کنترل در آوردن آن کشور است، وی ابراز امیدواری کرد که امریکا و جامعه جهانی در افغانستان باقی بمانند که پیروزی طالبان در افغانستان نتایج فاجعه انگیز برای جهان، به ویژه در منطقه، خواهد داشت، .  هندوستان به تعهدات خود دربازسازی افغانستان  از احداث جاده ها، کارخانه های نساجی و صنایع غذایی، سمیان و پشم بافی - کمکهای نقدی و بشری . ومحصولاتی  تجارتی بخوبی عمل کرده است  . گرچه هند وپاکستان نه تنها در کشمیر، بلوچستان ، با هم داخل جنگ هستند؛ بلکه افغانستان نیز، یکی از کشور هایی است که ، در آن به رقابت می پردازند. اماجنرال مشرف سابق رئیس جمهور پاکستان درمصاحبۀ  گفته است  که اداره استخبارات اافغانستلن تحت تاثیر  استخبارات هندوستا ن قرار دارد. ولی آی اس آی  پاکستان مانند یک بازوی قوی شبکه های استخباراتی غرب در منطقه فعال اند.در حالی که ظاهرا پاکستان خود را از حامیان امریکا وغرب درامر مبارزه علیه تروریزم می داند اما همواره با انتقاداتی که گویا درحقیقت ، سازمان استخباراتی پاکستان از تروریزم حمایت می کند مواجه بوده است، .هرچند کارشناسان اظهارات صدراعظم هند را به اختلافات  بین هند و پاکستان مرتبط می دانند اما  به نقش پاکستان در مبارزه علیه تروریزم به دیده شک می نگرند. چون تمام  مراکز و پایگاه های تروریزم در پاکستان است . ولی مردم افغانستان می خواهد با پاکستان همسایگی نیک و باهندوستان دوستی خوب داشته باشد ونباید افغانستان قربانی تقابل منافع هند و پاکستان از یک طرف و امریکا و ایران از سوی دیگر باشد اما در این میان،افغانستان  بهای سنگینی برای رقابت هند و پاکستان می‏پردازد.

برنامه خروج نیروهای خارجی از افغانستان و واگذاری مسئولیت تامین و حفظ امنیت  این کشور به دستگاه‌های مربوطه افغانی  در واقع پیاده کردن پروژه بومی‌سازی امنیت در افغانستان است، اما  بومی سازی نباید محدود به موضوع امنیت شده و باید تمامی موضوعات را در افغانستان به‌ویژه اقتصادی و بازسازی را شامل شود،و  سقف زمانی مشخص  برای آن در نظر گرفته شود، کشورهای مختلف کمک کننده  در چارچوب یک وحدت رویه به تسریع این امر موثر واقع شوند، که ملاحظات دولت افغانستان در مورد ساختار و کمیت نیروهای نظامی و پلیس در بازسازی این نیروها مورد توجه قرار گیرد،  با جایگزینی مشارکت به جای رقابت از ظرفیت موثر کشورهای منطقه‌ای  استفاده شود.  تنظیم برنامه خروج نیروهای خارجی که همزمان با بومی‌سازی در افغانستان و واگذاری مسئولیت‌ها به دولت این کشور که گفته می‌شود قراراست صورت پذیرد، نباید با موضوع دستیابی به توافق سیاسی با نیروهای مخالف گره خورده و یک پروژه محسوب شود. عجله در اجرائی نمودن پروژه تفاهم سیاسی با هدف کاهش فشار بر نیروهای خارجی،  اشتباه سیاسی بوده که می‌تواند دستاوردها را با خطر فروپاشی مواجه کند.

هالبروك در پاسخ به اين پرسش كه وي به عنوان كسي كه جنگ ويتنام را تجربه كرده گفت كه توانايي مديريت زمان‌هاي دشوار و قدرت تحليل  از جمله موارديست كه وي در دوران جنگ افغانستان آموخته است و اين موضوع را كه شرايط دشواري در افغانستان حاكم است را مي‌پذيرد اما معتقد است كه افغانستان با ويتنام فرق دارد ، اما آمريكا بايد در افغانستان بماند چرا كه وظيفه آمريكا برقراری دموكراسي كامل در افغانستان نيست بلكه كمك به مردم اين كشور است .هدف ابتدائي جنگ افغانستان سرنگوني نظامي طالبان بود که ميزبان القاعده بود اما هدف کنوني بسيار بلندپروازانه است که مدرنيزه کردن افغانستان نام دارد.

 پاول پيلر از دانشگاه جورج تاون ميگويد: "فساد اداري و مشروعيت موازي پيش ميروند. بالاخره هرگونه ستراتيژي رئيس جمهور اوباما به ناکامي مواجه خواهد شد، اگر غرب موفق نگردد لااقل جلو فساد اداري را در افغانستان بگيرد.

یک روزنامه غربی با تاکید بر شکست غربیها در افغانستان اعلام کرد چگونه باید مردم این کشور به پیام آزادی، دموکراسی و حقوق بشر غرب اعتقاد داشته باشند در حالی که ما برای آنها تا به حال تنها ویرانگری و فساد را به ارمغان آورده ایم.

تحولات ماه‌های اخیر و بی‌صبری کشورهای یاری‌دهنده که نمود عینی آن در مواضع این کشورها نمایان شد، امکان استفاده از سیاست آزمون و خطا و بازی با مولفه‌های داخلی قدرت را برای مقامات این کشور به‌شدت محدود کرده‌است. مشاور فرماندهی پیمان ناتو در کابل گفته است که غربیها باید "ساختاری"شورایی مرکب از شخصیتهای افغانی و بین المللی که وظیفه اش نظارت بر حُسن اجرای زمانبندیهای تعیین شده بخاطر مبارزه علیه فساد اداری از سوی جامعۀ بین المللی، استفاده از منابع مربوط به توسعۀ اقتصادی و اعطای مهمترین مقامها و امتیازها از سوی دولت کابل را تشکیل نماید است.و رهبران غربی باید شهامت اخلاقی به خرج دهند و خود را مستقیم تر درگیر مشکلات و مسائل افغانستان کنند و وظایف و اجبارهایی برای رئیس جمهوری افغانستان تعیین سازند.

 بعد از سقوط رژیم طالبان از حکومت داری آقای کرزی با اشتراک و سهم گیری برخی از جنگ سالاران ویکتعداد از فن سالاران آمده ازغرب که مشترکا یک گروه مافیای را دردولت هشت ساله کنونی ایجاد و هریک ازین افراد صاحب ثروت باد آورده فراوانی شدند که درکنار آنان برخی از مسولین ملکی  ونظامی جامعه جهانی نیزدر ین حیف ومیل های بزرگ مالی سهیم گردیدند از مجموع کمک های  266 میلیارد دالری جامعه جهانی که صرف ده فیصد آن در ساحه ملکی و باز سازی از طرف این جو های  وابسته به این گروه های  مافیائی داخلی و حامیان خارجی آنان به مصرف رسانیده شده است که متباقی تمامی کمک های مالی مذکور در بخش نظامی و عملیات جنگی در افغانستان به کار گرفته شده است. امریکا  اکنون  در افغانستان  ماهانه چهار ملیارد دالر در عملیات نظامی مصرف میکنند . از مجموع کمک های مالی  جامعه جهانی سالانه 20 فیصد آن بوسیله دولت افغانستان به مصرف میرسد که در طی هشت سال گذشته کدام کار موثری در زیر ساخت های اقتصادی و اجتماعی انجام نشده که مردم کشور آنرا احساس نمایند و فاصیله میان فقر و ثروت هر روز بیشتر میشود از نا امنی و مافیای مواد مخدر  جامعه جنگ زده در ترس و وحشت بسر میبرد  فسادو رشوت .تمامی نهاد های دولتی را از بالا تا پائین فرا گرفته  و بیک بلای علاج نا پذیر مبدل شده است  دولت افغانستان  به بهانۀ خصوصی سازی  دروازۀ شماری از تصدی های دولتی را بسته که در نتیجۀ رقابت نا مشروع  مافیایی و احتکارگرانه شماری ازفابریکه های دولتی و شخصی  لیلام و غارت شده است.  میزان  فساد ، دزدی ، اختطاف و تاراج -  قطاع الطریقی مافیایی هر روز رشد می نماید .و  فرار مغزها به خارج ، بی اعتمادی گروه ها ی قومی،  و افراد کشور بر یکدیگر که به مثابۀ چالش بزرگی در برابر دولت کنونی افغانستان قرار دارند .

درزمان طالبان ، برخی ازا قوام بخصوص اقوام هزاره  کشورزجر میکشید، قتل عام و چور میشد، خانه و کاشانه شان  به غارت میرفت و درکام آتش میسوخت، و قوم دیگر نه تنها مانع نمیشد بلکه  در بسیاری موارد خود مجری جنایت علیه هموطنش میگردید. این وضعیت از زمان نادرغدار تاکنون فرقی نکرده است. چهل و پنج سال پس ازان هرآنچه ساخته شده بود، برباد فنا رفت.  چهل سال حکومت خاندانی ظاهرخان و پس ازان جمهوری داوود خان هرگز نتوانست چنان بنا ی مستحکمی از اخوت و برادری را میان اقوام گوناگون کشور پایه ریزی کند که  مردم کشوربتواند از رخدادها و حوادث خونین به سلامتی قد راست نماید. برای حصول این مقصد مردم افغانستان  باید از دریای بیشماری از «خون و آتش» بگذرد. با توجه به مناسبات عقب مانده  درعرصه های گونا گون بافت قومی وملی کشورپرتنش  وپیامدهای آن بسیار نا گواراست،افزون برآن درنظام ریاستی  ،دموکراسی واقعی را برنمی تابد انحصار قدرت در دست یک شخص رئیس جمهورعین نظام های دیکتا توری سلطنتی است که مردم ازان زجردیده اند، ر ژیم مناسب در افغا نستان نظام پارلمانی است. که درآن تفکیک قوای ثلا ثه بصورت واقعی درقانون پذیرفته میشود.وقوه ها ی مستقل وهمسو باهمدیگرطبق  قانون صلاحیت دریافت کنند وهمدیگر را در چار چوب قانون مساعد ت نمایند .  گرچه.افغانستان  سه دهه جنگ را سپری نموده است اما ، با وجود حضور اضافه  از صد هزار نیروی خارجی بدامنی ، فساد وضعف اداره و فقر  در آن بیداد میکند و زیر ساخت های  اقتصادی و سیاسی  آن خیلی نا توان  بوده که  ، توانایی حمل  دولت ملی را ندارد .ساختن دولت ملی تا زمانی تحقق نخواهد پذیرفت که جامعه جهانی و دست اندر کاران امور افغانستان به ارزش های هویتی وآگاهی های جمعی متوجه نشوند . چنانچه که حامد کرزی  در هنگام  اجرای مراسم   تحلیف گفت: نقش نیروهای خارجی تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد یافت. ما مصمم هستیم که در پنج سال آینده به نیروهای افغان برای قرار گرفتن در صف نخست برقراری امنیت و ثبات در افغانستان تکیه کنیم. کرزی بار دیگر به روند بازگرداندن شبه نظامیان به دولت اشاره  و تأکید کرد که با تشکیل لویه جرگه تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا آن دسته از احزاب و گروه‌های شبه نظامی مخالفت را که در عملیات‌های تروریستی بین‌المللی نقش نداشتد به قدرت بازگرداند.  درحالیکه ، سازمان غیرانتفاعی شفافیت بین‌الملل كه مقر آن در برلین است و در گزارش سال 2009 خود ، كشور سومالی  را فاسد‌ترین كشور دنیا دانسته که بعد از سومالی -افغانستان، دومین کشور فاسد جهان محسوب میشود، و تأکید نموده است که کشورهای سومالی و افغانستان با وجود  دریافت میلیاردها دالر كمک مالی جامعه جهانی در هر سال، در زمره فاسدترین كشورهای جهان هستند. هیاهوی حامیان خارجی رییس جمهو رکرزی ، بیشتر از همه در باره ی فساد گسترده در درون دولت بوده است . و این هیاهو زمانی بیشتر بالا گرفت که ،  .حامد کرزی نیز ،  به موجودیت فساد گسترده در دولت اعتراف مینماید ، اما گناه اصلی را به دوش حامیان خارجی اش می اندازد . اما هرکدام همدیگر را مقصر و گنهکار میپندارند آقای کرزی معتقد است که سرازیر شدن کمکهای بین المللی از مجرا های خودشان و عدم شفافیت در قراردادها ، عامل اصلی افزایش فساد در کشور میباشد .  بر طبق تحقیقات « بروکینګ انستیتوت »  و منابع معتبر امریکایی  ، مراجع بین المللی و انجو ها - افغانستان از جملهً « ضعیف ترین دولت ها » بوده که از نګاه « تولید ناخالص ملی » از میان 192 کشور جهان  دارای مقام دوم از طرف آخر  را دارا میباشد . ، ۲۸٪ مردم افغانستان از نعمت سواد بهره مند بوده که در این رابطه نیز کشور دوم از آخر است . .ـ عمر متوسط در افغانستان ۴۴ سال است که در مقام چهارم از اخر قرار دارد ـ  .ـ تولید ناخالص ملی ( جی . دی . پی ) افغانستان ۲۳ ملیارد دالر است که ۳ ملیارد دالر آن از درک مواد مخدر بوده است .ـ امریکا در افغانستان دارای ۳۶ زندان است که پانزده هزار نفر در آن محبوس و با تشدد روبرو هستند .ـ امریکا صرف در شمال کشور ۷۴ پایګاه نظامی دارند ، تعداد دقیق آن در تمام کشور معلوم نیست .ـ قیمت یک کیلو هیرویًن در افغانستان ۲۵۰۰ دالر است حالانکه  یک کیلو هیرویًن در ماسکو به یکصد هزار دالر فروخته میشود .ــ امسال از درک کاروبار مواد مخدر ۱۰٬۷ ملیارد دالر بدست امده درحالیکه عاید سال ګذشته ۱۰٬۲ ملیارد دالر بود. افغا نستان کماکان با دارا بودن بیش از 90% تریاک تولید شده در جهان عمده‌ترین مرکز تولید مواد مخدر جهان است‌. حجم تولید تریاک در سال 2009 به میزان 6900 تن بوده است‌، دلیل کاهش حجم تولید تریاک در افغانستان ظرف دو سال اخیر (حجم تولید در سال 2007 به میزان 8200 تن و در سال 2008 به میزان 7500 تن بوده است) نه مبارزه جدی دولت این کشور و یا سایر کشورها و سازمان‌ها بوده، بلکه خشکسالی و اشباع بازار موجب کاهش حجم تولید شده است، در حالی که نیاز جهانی به تریاک میزان 5 هزار تن در سال است حجم تریاک انبار شده بیش از 10 هزار تن است.   

 

    .رویکردها  :-    

  سایت مشعل  زیر عنوان  افشای حقیقت ذوال طلیعۀ اقبال پاکستان :نويسنده:  احسان عمر.

سایت آریائی  زیر عنوان شراندازی جنرال مشرف داکتر غلام محمد دستگیر، برومفیلد، کولورادو.

   سایت آریانا نت  زیر عنوان  :  فساد ، عامل عمده ی تمام ناکامی های هشت ساله :نويسنده:  اسماعیل فروغی.

  سایت کابل پرس  زیرعنوان  افغانستان برمودای قدرت های جهان!, :نويسنده: ر.صدر.س.

 

  سایت اطلاع رسانی افغانستان زیر عنوان بریتانیا در سندی روشهای مصالحه با طالبان .

              یا د داشت ها شخصی صاحب این قلم  - 29- ماه –نوامبر– سال – 2009 – میلادی.

 

 

 


بالا
 
بازگشت