تذکری مختصر ودوستانه در اطراف يک سند تاريخی
عبدالوکیل ، سابق وزیر امور خارجۀ جمهوری افغانستان
با وصف اینکه اسناد، مدارک، شواهد و دلایل معتبر و قابل اعتماد در اختیار اند، هدف از این یادداشت مختصر، توضیح همه جانبه و بررسی پروسۀ سقوط دولت جمهوری افغانستان و چگونه گی فروپاشی حزب دموکراتیک خلق افغانستان (حزب وطن) نیست.
صرفا متذکر میشوم که عده یی معدود از اعضای سابق این حزب، بدون آن که دران هنگام در مراجع تصمیم گیرنده و معتیر حزبی و دولتی قرار داشته باشند، دربارۀ بسا مطالب درون حزبی و دولتی، و از جمله، در مورد چگونه گی فروپاشی دولت جمهوری افغانستان، به پخش مطالب ناروا، ناوارد، مبتنی بر شایعات، حدس و گمان وبیانات شفاهی این و آن مبادرت می ورزند. آنان از سالهای طولانی بدینسو، بر مبنای علاقه مندی یا خصومت شخصی نسبت به جناح های حزبی و رهبران آن، به سم پاشی، جعل و تحریف عمدی یا ناآگاهانه در بارۀ حقایق تاریخی حزبی و دولتی دست زده و می زنند. آنان به نشر کتب، مقالات و تحلیل ها و پخش تصاویر، بدون توجه به جریان و چگونه گی حالات مسلط آن زمان و شرایط خاص آن لحظات مبادرت می ورزند.
مسلم است که این اقدامات سبکسرانه هیچ نفعی برای هیچ سازمان و حلقۀ متشکل از اعضای سابق حزب گذشتۀ ما ندارد و برعکس وسایل اضافی را در اختیار مخالفین برای تضعیف بیشتر ما قرار میدهد. زیرا این مخالفین، تا کنون، همه اعضای سابق حزب را، صرف نظر از اختلافات درونی و جناحی شان، جمعا خلقی و پرچمی می نامند و از هیچگونه اتهام ناروا در مورد رهبران، کادر ها و اعضای آن دریغ نمیکنند.
بنا بر همین احساس مسؤولیت است که اینجانب مصمم شدم سند حاضر را در اختیار شما قرار دهم.
میخواهم صراحت ببخشم که اینجانب تا لحظۀ حاضر، در حالیکه بنا بر وظایف حزبی و دولتی یی که در طول زنده گی به عهده داشته ام، صد ها سند، یادداشت و خاطرات و چشمدید های با اهمیت، تاریخی و استثنایی منحصر به فرد در دسترسم قرار دارد، تا کنون به نشر آنها اقدام نکرده ام و آنها را برملا نساخته ام. زیرا پیوسته اندیشیده ام که برای نشر آنها به زمان، تفکر، حوصله مندی و خونسردی بیشتر ضرورت دارم. من از اشتباهات گذشتۀ خود و دیگران در جریان کار و مبارزه دریافته ام که بایست در طرح مسایل بغرنج درون حزبی و اوضاع سیاسی کشور با احساس مسؤولیت برخورد و عمل کنم. زیرا دقت میکنم که نشود برملا ساختن این حقایق در اوضاع و احوال کنونی کشور، از یکطرف موجب پراکند گی، خصومت، کشیده گی و بی اعتمادی بیشتر میان ما اعضای سابق حزب شود که در مجموع و با وصف پراکنده گی موجود، یگانه بدیل باالقوۀ مترقی و وطندوست در کشور خویش هستیم، و از جانب دیگر، مخالفین و دشمنان مشترک مان از نشر آنها برای مقاصد شوم خود سوء استفاده کنند.
نباید از نظر دور داشت که نشر اسناد و خاطرات در گرماگرم حوادث و اتفاقات که هنوز گرد وغبار این رویداد ها ته نشین نکرده و در فضای قضاوت ها و نتیجه گیری های عجولانه، زیان های بزرگ و گمراه کننده یی به درک درست حقایق تاریخی میرساند. این نوع برخورد، بخصوص در کشور ما که تا هنوز فرهنگ تحمل نظریات مخالف، اعتراف به اشتباهات و خطا ها و قبول حقایق تلخ تاریخی ، بنا بر عوامل مختلف، کمتر معمول بوده است، میتواند زیان بار تر باشد.
نباید فراموش کرد که در بسیاری کشور های پیشرفتۀ جهان، افرادی که مسؤولیت های ملی و کشوری مهم را به عهده داشته اند، معمولا خاطرات و یادداشت های خود را پس از سپری شدن سال های طولانی به نشر رسانیده اند. اکثر دولت ها و قدرت های جهانی اسناد محرم خود را بعد از سپری شدن پنجاه سال یا بیشتر در اختیار افکار عامه قرار میدهند.
البته اینجانب ارائۀ صادقانه، شجاعانه و بی هراس این اسناد و یادداشت های معتبر، مستند و عینی را برای روشن شدن حقایق تاریخی و بمنظور آگاهی مؤرخین، محققان و ازانجمله، اعضای سابق حزب، برای یک قضاوت عینی در بارۀ حوادث و وقایع تاریخی چند دهۀ اخیر، لازمی و حتمی میدانم.
اینک، 18 سال پس از رویداد های 1371 ، بمنظور آوردن روشنایی و آگاهی در بارۀ یکی از عوامل فروپاشی دولت جمهوری افغانستان و ناکامی به اصطلاح پلان پنج فقره یی صلح سرمنشی سازمان ملل متحد، صورت ملاقات تاریخی، مسؤولانه، وطندوستانه و واقعبینانۀ عبدالرحیم هاتف، معاون رئیس جمهور آنوقت را که یک شخصیت با اعتبار، قابل احترام و قابل اعتماد برای همه اعضای سابق ح د خ ا (حزب وطن) بوده و است، با بینن سوان، نمایندۀ خاص سر منشی سازمان ملل متحد، به نشر میرسانم.
این ملاقات به تاریخ 20 ماه اپریل 1992 مطابق با 31 حمل 1371، در مقر ریاست جمهوری، در دفتر کار عبدالرحیم هاتف، چهار روز بعد از پناه بردن رئیس جمهور آنوقت، دوکتور نجیب الله، به دفتر سازمان ملل متحد صورت گرفته است. این صورت ملاقات به قلم دوکتور اقبال، عضو بورد ترجمان های وزارت خارجه که ترجمانی این ملاقات را به عهده داشت، در همان روز به تحریر درآمده است.
قابل تذکر است که تمام مترجمین بورد ترجمان های وزارت امور خارجه مکلفیت وظیفوی داشتند که جریان ملاقات های همه مقامات حزبی و دولتی را با نماینده گان دیپلوماتیک، به شمول بینن سوان یادداشت کنند و به مراجع مسؤول بسپارند.
برای رفع هرگونه سوء تفاهم احتمالی، متن کامل این صورت ملاقات را، بی کوچکترین کم و کاست، به قلم دوکتور اقبال، جنسا و بدون هیچگونه نتیجه گیری و پیشداوری شخصی در معرض قضاوت رفقا، دوستان و هموطنانی میگذارم که به درک دقیق تر رویداد های سرنوشت ساز آن زمان میباشند.
صورت این ملاقات یقینا باید در آرشیف ملل متحد ثبت باشد. از جانب دیگر، خوشبختانه عبدالرحیم هاتف هنوز در قید حیات اند و میتوانند با خوانش این سند، صحبت های خویش را دران زمان با بینن سوان بیاد بیاورند.
ناگفته نباید بگذارم که اینجانب، ده ها صورت ملاقات رئیس جمهور وقت، دوکتور نجیب الله و سایر رهبران حزبی و دولتی را با بینن سوان، قبل از فروپاشی دولت و بعد ازان، به قلم دوکتور اقبال و سایر همکاران و مترجمین وزارت امورخارجه در دسترس دارم. این اسناد، در کنار سایر اسناد و یادداشت های تاریخی، از تأسیس ح د خ ا تا فروپاشی جمهوری افغانستان و پراکنده شدن حزب در فرصت و شرایط مساعد و مناسب به نشر خواهند رسید.
در اخیر میخواهم خاطر نشان سازم که من با نشر این سند، عدۀ معدودی را که در نوشته های خود، خویش را جانبدار حفظ نظام در حال فروپاشی می نمایانند، به یک جدل مطبوعاتی در سایت های انترنیتی دعوت نمیکنم، بلکه توجه آنها را به این حقیقت جلب می نمایم که از قضاوت ها و پیشداوری های جانبدارانه هیچ سودی برای هیچیک ما حاصل نمیشود و باید به این برخورد ها پایان بخشند.
عده یی از صاحبنظران داخلی و خارجی را عقیده بر اینست که فروپاشی حاکمیت جمهوری افغانستان، از مدتها پیش، بنا بر مداخلات خصمانۀ کشور ها و نیرو های زیدخل منطقوی و بین المللی از طریق پشتیبانی بیدریغ آنها از نیرو های تند رو جهادی و بنا بر اشتباهاتی که از جانب حاکمیت حزبی و دولتی در طی سالیان متمادی و به درجات مختلف صورت گرفت، رقم خورده بود.
یادداشت
در صورت ملاقات :
حرف (ه)، مختصر اسم عبالرحیم هاتف است.
حرف (س)، مختصر اسم بینن سوان است.
حروف (un) مخفف ملل متحد است.
حروف (oic) مخفف سازمان کنفرانس اسلامی است.
(متن گفتگوی عبدالرحیم هاتف با بینن سیوان)
هاتف - از کجا باید شروع کرد .اکنون ما در تنگنا قرار گرفته ایم،خلای قانونی و خلای قدرت پس از اقدام اخیرنجیب الله ایجاد شده است.جمهوری افغانستان صادقانه خواهان پیاده شدن صلح در چهار چوب اعلامیۀ سرمنشی و طرح پنج فقره یی وی میباشد.
سیوان- قبل از آمدن 5 ساعت با صدراعظم پاکستان دیدم وی نیز میگوید که« دست و پاچه » می باشد. برخی رهبران مجاهدین در مجلس یک چیز میگویند برون مجلس انکار میکنند. همه کس در پی منافع گروپی ، تنظیمی و قومی است . هیچ کس در بارۀ آینده نمی اندیشد.
یقینآ دوران کنونی گرهگاه تاریخ افغانستان به شمار میرود.
بایست به خاطر اهداف بزرگ ملی از اهداف کوچک و کوتاه مدت صرف نظر کرد.
هاتف - آیا قوای ملل متحد نمی‌تواند در زمینه جلوگیری از خونریزی و جدال میان نیرو های گوناگون جلوگیری کند ؟
سیوان – نخیر در حال حاضر خطرناک تمام خواهد شد حتی احتمال استفاده نیرو های حافظ صلح هم مشکل به نظر میرسد . در این زمینه سرمنشی متردد میباشد .زیرا در یوگو سلاویا نتیجه خوب نداده است.
و برای افغانستان اکنون بسیار نا وقت شده است .در حال حاضر پس از 5 روز توقف امروز میخواهم فراخوانی به مردم افغانستان و سایر نیرو های ذیدخل در داخل و خارج طی کنفرانس مطبوعاتی بنمایم تا همه نیرو ها دست از جنگ و بر خورد برداشته و کشور را به تباهی مواجه نسازند. نجیب که یک مانع بود از صحنه برآمده است ، حزب وطن دیگر در قدرت نیست . و به احتمال قوی همه‌شان در مورد تشکیل یک شورای مؤقت بیطرف یا مؤقت مجاهدین موافقت خواهند کرد.
هاتف – می‌ترسیم که بسیار دیر نشده باشد .
سیوان- بلی فکر میکنم دیر شده است یا شورای قوماندانان یا شورای مجاهدین به میان خواهد آمد.
هاتف – پلان صلح ملل متحد چه خواهد شد .
سیوان- ما پلان صلح برای ملل متحد نداریم پلان برای افغانستان بخاطر قطع جنگ و انتقال صلح آمیز قدرت بود کار را خود افغانها پیش میبرند.
هاتف – در حال حاضر فیر حتی یک مرمی مصیبت بزرگی به بار خواهد آورد . آیا این شورا ها ممکن است کدام شخصیت بیطرف مثل شاه سابق در رهبری بپزیرند.
سیوان – چه فایده ! البته این کار خود افغان ها است کی را در کجا و به کدام سطح میپزیرند.
هاتف- آیا پرابلم ربانی و گلبدین میتواند تحت فشار ها رفع گردد ؟
سیوان- متأسفانه این مسأله بسیار شکل فارسی و پشتو را گرفته . به من اطلاع رسید که عبدالحق حتی تا نغلو و سروبی رسیده است . خالص به پلچرخی این‌ها همه از انکشاف شمال میترسند . لست حکومت 16 نفری مجاهدین تهیه شده دران دو نفر دیگر از وحدت علاوه شده است.
هاتف - نقش روشنفکران اروپا و آمریکا چطور ؟
سیوان – آنها زنده گی خوب دارند خود را در جنجال نمی اندازند.
هاتف – OIC چطور ؟
سیوان – OIC کدام سابقۀ مؤفق و تجربه عملی در چنین حالات نداشته فقط اعلامیه صادر کرده میتواند و بس. ما با OIC تماس داریم پلان صلح ملل متحد را تأیید کرده اند.
سیوان – اکنون زمان برای تنفس است.
هاتف – بهتر است بگوییم مجال برای تنفس
هاتف – تماس وزیر خارجه را ( توسط مترجم روی این کلمات خط کشیده شده است )
هاتف – آیا ملاقات وزیر خارجه با مسعود را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟
سیوان – خوب است تماس مستقیم و علنی آغاز شده . عملآ دیالوگ است و لی بهتر است توازن درین سمت دیالوگ حفظ شود تا صرف به شمال نه بلکه به مناطق دیگر نیز تماس گرفته شود تا دیگران تحریک نشوند.
وزیر از من دعوت کرد که با او یکجا نزد مسعود بروم . احتمالآ فردا به شمال بروم با مسعود و نادری دیدار کنم .
من دیگران را در جنوب و شرق زیاد دیده‌ام . شما چه فکر می‌کنید ؟
هاتف - تماس شما مفید خواهد بود . اگر از آنها دعوت کنید که پس بروند حالا زور بازوی شان را نشان دادند بهتر عقب بروند زیرا دیگران فکر میکنند مسعود به ادارۀ حزب نفوذ کرده است . اگر عقب بروند دیگران تحریک نخواهند شد .
سیوان – من شبی که در میدان هوایی آمدم 50 نفر کشته شد البته همان شب که نجیب میخواست برود . به من اطلاع رسید که همه چیز آماده است . من فکر میکردم که همانطوری که در 18 مارچ در مورد اعلامیه خود به همه شما ها مشوره کرد، درین مورد نیز به تفاهم با همه شما ها خارج می‌شود . و انتظار داشتم که مقامات حزبی و دولتی به وداع وی نیز آمده باشند.
ولی می‌دانی چه شد . از ورود من استقبال عجیب و غریبی شد. دورادور طیاره ام را قواء گرفت و تفنگ‌های ماشیندار ثقیل به طرف طیاره هدف گرفتند من فکر میکردم لحظات آخر زندگی من است. به هر صورت بزودی دلاور ، عظیمی و صاحبمنصبان دیگر پیدا شدند از گیر مو دراز ها خلاص شدم . از آنها تقاضا کردم که طیاره اجازه دهند پس برود و همینطور شد.
یادداشت مترجم : به گمانم قوای دوستم آنجا را گرفته است
اشاره مترجم : این بخش به خواهش خودش « بینین سیوان » off record بود «یعنی دستگاه ضبط خاموش شده بود»
سیوان - اکنون خورسندم که مقامات حکومتی و حزبی موافقت دارند تا نجیب هرچه زود تر خارج برود. من نزد وزیر خارجه با سفرای هند و روسیه و شارزدافیران ایران و پاکستان رفتم و همه تقاضا کردیم که او را اجازه دهند که از افغانستان خارج شود. روز دیگر شارزدافیران فرانسه ، ایتالیا ، ترکیه و چین به همین منظور نزد معاون وزیر خارجه کاویان رفتند . باید او بطور مصؤون از کشور خارج شود و این امر اکنون به جزء پروسۀ صلح مبدل شده است.
هاتف – شخصآ یا با افرادی که همراه اش استند .
سیوان – خودش مهم است . مشوره من این است که دیگر افراد همراهش نظیر توخی و غیره نیز بروند.
هاتف – کجا میخواست برود ؟ هند ؟ یا کدام جای دیگر ؟ زیرا هند گفته که به او پناهندگی نمی‌دهد ؟ و پاکستان هم گفته که پناهندگی نمی‌دهد ؟
سیوان – یک بار از کشور برون شود باز احتمال است !
هاتف – از نظر قانونی او باید استعفا بدهد . ما را در خلای قانون قرار داد . قانونآ استعفا نکرد . معاون اول را تعین نکرد . تمام مراحل را از اعلامیه گرفته تا آمدن حکومت موقت من از نظر قانون برایش تنظیم کردم ولی همه ما را اغفال کرد. و این کار خوب نیست . باید او حد اقل در تلویزیون خطاب به مردم استعفا کند .
سیوان – این کار احساسات را تحریک خواهد کرد . وقت کم است قانون را بگذارید به جایش ، تمام سیستم تان در خطر است . چیزی عاجل بکنید .
هاتف – مشکل در میدان هوایی است . باید تدبیری در میدان گرفته شود . اگر نیرو های موجود بزور دور شوند وضع مشکل‌تر می‌شود . و پرابلم های جدید آغاز می‌شود . لهذا اگر به احمدشاه و دوستم بگویید تا فشار آورند زیرا احمد شاه آدم با کلتور است . و میتواند دوستم را تحت فشار آورد تا از میدان دور شوند . نمیدانم چطور آمدند کی آنها را آورد .ومیدان را اشغال کردند. نمیدانم .
سیوان – وقتی که آنها آمدند دیگران گریختند.
سیوان – به هر صورت باید اکنون همکاری صورت گیرد.
هاتف – با UN و سیعآ همکاری کرده‌ایم . من خودم همه کار ها را گام به گام با نجیب الله پیش بردم . متن استعفا نامه اش را در هفت صفحه ترتیب کردم گفتم که کدام کارهای قانونی باید یکی پی دیگر اجرا شود . تا خلاء قانون و خلاء قدرت ایجاد نشود . نمیدانم بی‌خبر من چرا این تصمیم آخری را گرفت
we are in total vacume of power
ما مطلقآ در خلاء قدرت قرار داریم .
او حتی کفیل برای خود انتخاب و تعین نکرد. در سابق جایی که میرفت مرا کفیل میساخت.
سیوان – او ترسید. حالا شما قانونآ معاون وی هستید.
هاتف – بلی و لی در گذشته معاون اول « توسط مترجم روی این کلمات خط کشیده شده است »
هاتف – معاون اول فقط کشتمند بود . معاون اول باید از طرف رئیس جمهور پیشنهاد شود و پارلمان منظور کند و سپس با فرمان رئیس جمهور تعین می شود.
سیوان – صحت کشتمند چطور است .
هاتف – صدایش را از بی بی سی BBC شنیدم و معلوم می‌شود که خوب باشد.
نمیدانم چه کنیم خلاء مطلق قدرت ایجاد شده است متأسف هستیم. درین کار های اخیر نجیب الله هیچ کاری را قانونی نکرده است دشواری مطلق قانون و خلای قدرت موجود است وقت هم کم است باید حد اقل استعفا میکرد ولی نکرد.
سیوان – باید آزاد شود (روی «آزاد شود» توسط مترجم خط کشیده شده است) برود
هاتف – آزادی اش ( روی «آزادی اش » توسط مترجم خط کشیده شده است ) رفتنش به دست خالقیار است که رئیس حکومت است.
بالا
بازگشت