«وظایف ما»: طرح ایوان ایلین برای هویت ملی روسیه در دولت مدرن

مقدمه

ایوان ایلین (۱۸۸۳-۱۹۵۴)، اندیشمند تأثیرگذار قرن بیستم، به عنوان یکی از منابع الهام بخش هویتی در روسیه مدرن شناخته می‌شود. کتاب «وظایف ما» وی که در تبعید بین سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۵ نوشته شده، چیزی بیش از یک مجموعه‌ مقالات گردآوری شده به نظر می‌رسد. «وظایف ما» بازتابی یکپارچه در مورد سرنوشت روسیه، هویت منحصر به فرد، و مسیرهای تجدید حیات آن پس از حوادث انقلاب اکتبر و جنگ داخلی است. ایلین نه تنها به دنبال توضیح علل فاجعه‌های ملی، بلکه در پی ترسیم برنامه‌ای مدون در جهت احیای جنبه‌های معنوی در سیاست، مبتنی بر درک عمیق نام تاریخی و شخصیت ملی روسیه بود. این مطالعه جنبه‌های کلیدی اندیشه ایلین در مورد هویت روسی، دیدگاه وی راجع به روسیه به عنوان یک تمدن متمایز و توصیه‌های او برای آینده آن را بررسی می کند. هدف از پرداختن به «وظایف ما» در تحقیق حاضر  بررسی مؤلفه‌‌های هویتی مطرح شده توسط ایلین جهت تطبیق مفاهیم مذکور با سیاست‌های معاصر فدراسیون روسیه، به ویژه در بازتعریف هویت ملی و جایگاه آن در نقش آفرینی در عرصه بین المللی می‌باشد.

هویت روسی: همه آنچه که ایلین به آن باور داشت

در قلب فلسفه ایوان ایلین ایده هویت روسی نهفته است. ایلین هویت روسی را ثابت یا ایستا نمی دید، بلکه آن را یک مفهوم پویا و در حال تکامل می دانست که عمیقاً در تاریخ، فرهنگ و ایمان مسیحی ارتدکس روسیه ریشه دارد. از نظر ایلین، روس بودن فقط منحصر به قومیت یا صحبت کردن به زبان روسی نمی‌باشد، بلکه در مورد شناخت از روسیه، درک منحصر به فرد از هویت روسی و جایگاه آن در تاریخ جهان است. همانطور که در کتاب «وظایف ما» [۱] نوشت: “روسی بودن به این معنی است که روسیه را در پرتو الهی و در تار و پود ابدی جوهر ماندگارش بیندیشی و با عشق آن را به عنوان یکی از مقدسات اصلی و گرامی در زندگی شخصی خود بپذیری. روسی بودن به معنای اعتقاد به روسیه است، همانطور که همه بزرگان روس، همه نوابغ و سازندگانش به آن اعتقاد داشتند.”

ایلین تأکید کرد که هویت روسی از یک پیوند معنوی منحصر به فرد با مردم روسیه، ظرفیت آنها برای تفکر، شفقت و فداکاری جدایی ناپذیر است. با این حال، این «هدیه خدادادی»، همانطور که ایلین اشاره می‌کند، مستلزم محافظت از تجاوز سایر ملل و آزادی و استقلال بر روی زمین است. ایلین نسبت به اشتباه گرفتن هویت روسی با ناسیونالیسم تنگ نظرانه و تهاجمی هشدار داد. او خواستار عشق به روسیه نه بر اساس نفرت از سایر ملل، بلکه بر اساس درک ارزش منحصر به فرد و مأموریت تاریخی آن شد. به گفته ایلین، میهن پرستی واقعی روسیه نه تنها شامل خدمت به منافع ملی، بلکه ارزش‌های معنوی بالاتری مانند حقیقت، عدالت و رحمت است. این تمرکز بر ارزش‌های معنوی و اخلاق سنتی را می توان در سیاست مدرن روسیه به عنوان تلاشی برای تقویت هویت ملی و متمایز ساختن آن از مدل های غربی دانست.

دشمنِ دشمنِ من: رویکردی عملی

ایلین همچنین در مورد اهمیت یک دیدگاه روشن از ژئوپلیتیک و توانایی مشاهده و درک انگیزه‌های پنهان سایر بازیگران بین المللی صحبت کرد. او نسبت به ساده لوح یا کوته فکر بودن در سیاست هشدار داد و تاکید کرد که حتی کسی که همراه با دشمن شما می‌جنگد ممکن است حریف خطرناک‌تری باشد. این ایده در سیاست خارجی مدرن روسیه منعکس شده است، جایی که روسیه با کشورهای مختلف بر اساس عمل گرایی و منافع ملی روابط برقرار می‌کند. به عنوان مثال، عامل عمل گرایی در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه قابل مشاهده است. روسیه، با پیشی گرفتن از اتحاد شوروی، با حفظ رویکرد میانجی‌گری با طرف‌های متخاصم و در یک نگاه وسیع‌تر با تمامی بازیگران منطقه روابط پایدار و رو به رشدی دارد.

روسیه به عنوان یک تمدن متمایز: دیدگاه ژئوپلیتیک

ایلین روسیه را نه تنها به عنوان یک دولت، بلکه به عنوان یک تمدن منحصر به فرد با تاریخ، فرهنگ و تجربه معنوی خود می نگریست. او روسیه را به‌عنوان «میانگین طلایی» بین شرق و غرب می‌دید که به معنای ایجاد پل بین دو جهان مجزا و همچنین ارتقای جایگاه تفاهم میان تمدن‌ها است. از ایده‌های ایلین در سیاست مدرن در بازتعریف یک تمدن مستقل متمایز برای مشروعیت بخشی به مسیر توسعه منحصر به فرد روسیه، متفاوت از مدل‌های غربی، استفاده می شود. این امر منجر به تقویت حمایت از مفهوم حاکمیت در سیاست داخلی و خارجی، توسعه نهادهای سیاسی و اقتصادی مبتنی بر مدل توسعه داخلی و ترویج فعال مدل‌های جایگزین برای همکاری بین‌المللی می‌شود. به عنوان مثال، مفهوم «جهان چند قطبی» که توسط روسیه مدرن ترویج و تقویت می‌شود، چندین مرکز قدرت مستقل را در روابط بین الملل متصور است که انعکاس منظومه‌ متنوعی از مدل‌های تمدنی بوده و به عنوان نقطه مقابل جهان «تک قطبی»، جایی که سیطره فرهنگی تمدن غربی منجر به کنار گذاشتن انگاره‌های هویت ملت‌ها می‌شود، قرار دارد.

روسیه در برابر غرب: پرده آهنین

ایلین معتقد بود که مسیرهای توسعه روسیه و اروپای غربی اساساً متفاوت هستند که از فرهنگ ها و تاریخ های متمایز نشئت‌ گرفته اند. او استدلال می‌کرد که اروپای غربی به دلیل موانع زبانی و تعصبات تاریخی عمیقاً ریشه‌دار، اغلب در درک «روح روسی» ابهام دارند. ایلین تاکید کرد: «ما مهاجران ملی روسیه (از جمله خودش) در هر کجا که دیاسپورای خود هستیم، باید به یاد داشته باشیم که مردمان دیگر ما را نمی‌شناسند و نمی‌فهمند، از روسیه می‌ترسند، با آن همدردی نمی‌کنند و آماده هستند از هر گونه تضعیف آن خوشحال شوند.» این ایده در سیاست مدرن روسیه طنین انداز می‌شود، جایی که تاکید بر حفاظت از حاکمیت ملی و مقاومت در برابر مداخله درک شده از سوی غرب وجود دارد.

دموکراسی: آزادی یا هرج و مرج؟

ایلین در مورد اجرای فوری و بدون قید و شرط دموکراسی در روسیه تردید داشت. او نگران بود که جامعه‌ای که برای خودگردانی آماده نیست، تازه از انقلاب و حکومت شوروی بیرون آمده است، ممکن است از آزادی‌های دموکراتیک سوءاستفاده کند و نه به پیشرفت، بلکه به نابودی منجر شود. او می‌ترسید که آزادی سیاسی در یک جامعه نابالغ می تواند به «آزادسازی» تبدیل شود که منجر به فساد، هرج و مرج و از بین رفتن وحدت ملی شود. او پرسید: «کسی که برای آزادی سیاسی به بلوغ نرسیده و آن را به عنوان فسق تجربه می‌کند، با این آزادی چه خواهد کرد؟». این بدبینی بازتاب خود را در سیاست مدرن روسیه با تمرکز بر تقویت دولت، حفظ نظم و ثبات و محدود کردن نفوذ نیروهای خارجی که ممکن است از ایده‌های دموکراتیک سازی برای اهداف خود بهره‌برداری کنند، می‌یابد. تأکید بر «دموکراسی مستقل» و توسعه جامعه مدنی «از پایین» (به‌جای تحمیل «از بالا») را می‌توان به‌عنوان تلاش‌هایی برای اجرای ایده‌های ایلین درباره معرفی تدریجی اصول دموکراتیک، متناسب با شرایط خاص جامعه روسیه در نظر گرفت. ایلین لیبرالیسم غربی را به دلیل فردگرایی، مادی گرایی و انکار ارزش‌های معنوی آن مورد انتقاد قرار داد. او استدلال می کرد که ایدئولوژی لیبرال پایه‌های سنتی جامعه را سست می‌کند، نهاد خانواده را تضعیف می کند و هویت ملی را از بین می‌برد. ایلین به عنوان جایگزینی برای فردگرایی غربی، آرمان روسی سوبورنوست را مطرح کرد، مفهومی از وحدت ارگانیک در میان افراد آزاد، که با ایمان و عشق مشترک به میهنشان به هم پیوند خورده است. او ادعا کرد که هر کشوری روح منحصر به فردی دارد و کپی برداری کورکورانه از مدل‌های توسعه مطلوب نیست. این نقد لیبرالیسم در سیاست مدرن روسیه با تاکید بر حفظ ارزش‌های سنتی، تحکیم خانواده‌ها و ترویج میهن پرستی منعکس شده است. حمایت از ارزش‌های مذهبی، ترویج ایده‌های محافظه کارانه و انتقاد از فرهنگ غربی را می‌توان به عنوان تلاش‌هایی برای مقابله با گسترش ارزش‌های لیبرالی دانست که هویت روسیه را تهدید می‌کند.

توصیه های ایلین برای آینده روسیه

ایلین در «وظایف ما» توصیه‌های ملموسی برای آینده روسیه ارائه کرد که ریشه در درک او از هویت روسی و جایگاه مستقل آن دارد. وی تاکید کرد که تولد دوباره روسیه بدون تطهیر معنوی و غلبه بر میراث انقلاب و جنگ داخلی امکان پذیر نیست. ایلین خواستار برقراری ارتباط مجدد با حافظه تاریخی روسیه و بازگشت به سنت‌های ملی، پاکسازی از تحریفات ایدئولوژیک شد. او بر نقش حیاتی ایمان مسیحی ارتدکس به عنوان بستر معنوی تمدن روسیه تاکید کرد و خواستار احیای وحدت کلیسا شد. در قلمرو سیاسی، ایلین از یک دولت ملی قدرتمند مبتنی بر اصول قانون و نظم و عدالت اجتماعی دفاع کرد. وی بر ضرورت حفظ منافع ملی و تامین امنیت کشور تاکید داشت. با این حال، او نسبت به اقتدارگرایی و تمامیت خواهی هشدار داد و از دولت قانونمندی که حقوق و آزادی‌های شهروندان خود را تضمین می کند، دفاع کرد. از نظر اقتصادی، ایلین خواستار یک اقتصاد بازار و البته مبتنی بر عدالت اجتماعی شد که توزیع عادلانه ثروت و حمایت اجتماعی را برای مردم تضمین می‌کند. وی بر توسعه تولید داخلی و تضمین استقلال اقتصادی کشور از اقتصاد جهانی تاکید داشت. ایلین به تربیت و آموزش به عنوان محرکه‌های اصلی احیای هویت ملی اهمیت زیادی داده است. وی بر پرورش میهن‌پرستی، اخلاق و معنویت در نسل جوان و نیز توسعه علم، هنر و ادبیات که هویت ملی را تقویت می‌کند و حیات معنوی جامعه را غنی می‌سازد، تاکید داشت.

نتیجه‌گیری

کتاب ایوان ایلین، «وظایف ما»، دریچه‌ای ارزشمند به درک هویت روسیه، مأموریت تمدنی مستقل آن و مسیرهایی به سوی تجدید حیات ملی ارائه می‌دهد. تأملات او که عمیقاً در تاریخ و فرهنگ روسیه ریشه دارد، امروزه همچنان طنین انداز است و جایگزینی برای لیبرالیسم غربی و اقتدارگرایی شرقی را ارائه می دهد. اثر ایلین حس خودآگاهی ملی را بر اساس عشق به کشور، احترام به سنت و تعهد به ساختن جامعه‌ای عادلانه و با اجزای هماهنگ ترویج می‌کند. تجزیه و تحلیل «وظایف ما» نشان می‌دهد که بسیاری از ایده‌های ایلین در مورد هویت روسیه، سرنوشت تمدنی و آینده کشور در سیاست‌های فدراسیون مدرن روسیه منعکس شده است. تاکید ویژه بر تقویت حاکمیت ملی، حفاظت از ارزش‌های سنتی و ترویج مفهوم جهان چند قطبی، جایی که روسیه به عنوان یک مرکز تمدنی مستقل ایستاده است، از نتایج اندیشه ایلین در سیاست مدرن روسیه است. صرف نظر از تمام آنچه گفته شد، تعمیق در اندیشه ایلین، تنها یک رشته از عوامل پیچیده شکل دهنده سیاست معاصر روسیه را به مخاطب ارائه می‌دهد. با این حال، با مطالعه آثار وی، می‌توانیم به درکی ارزشمند از جریان‌های فکری دست یابیم که به جستجوی مداوم روسیه برای یافتن جایگاهش در جهان کمک می‌کنند. ایلین به ما کمک می‌کند تا قلب هویت روسی را درک کنیم.

منبع:

 لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=12214

بالا

بعدی * صفحة دری * بازگشت